آیا مراقبت‌های خانگی واقعاً برای درمان سرماخوردگی کافی است؟ | تنها این افراد باید به پزشک مراجعه کنند

همشهری‌آنلاین – پروانه بندپی: خیلی‌ها تصور می‌کنند وقتی دچار سرماخوردگی می‌شوند، حتما باید به پزشک مراجعه کنند و دارو بگیرند، یا حتما باید آنتی‌بیوتیک مصرف کنند تا علائم‌شان کاهش پیدا کند. اما پزشکان تاکید دارند که اولا سرماخوردگی‌ها که حدود ۲۰۰ نوع از آنها در دنیا شناسایی شده، ویروسی هستند و بیماری‌های ویروسی هیچ نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارند و مصرف خودسرانه یا بی‌رویه آنها فقط عوارض ایجاد می‌کند. دوما سرماخوردگی‌ها در اغلب افراد نیازی به مراجعه پزشک ندارند و با مراقبت‌های ساده خانگی می‌توان علائم را کاهش داد.

کاهش علائم با مراقبت‌های خانگی

پزشکان تاکید دارند تا جایی که می‌توانید، پیشگیری کنید تا به ویروس‌های سرماخوردگی مبتلا نشوید. با رعایت بهداشت فردی مثل شستشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون و استفاده از ماسک در مکان‌های شلوغ و سربسته، تقویت سیستم ایمنی بدن، تهویه مناسب در منزل و محیط کار و … می‌توان تا حد زیادی مانع ابتلا به سرماخوردگی شد اما اگر سرما خوردیم، چه کنیم؟

درست است که علائم سرماخوردگی معمولاً خفیف هستند اما واقعا آزاردهنده‌اند. علائمی مثل آبریزش بینی، گلودرد، تب سبک، بدن‌درد، ضعف عمومی و کاهش اشتها که معمولا ۷ تا ۱۰ روز ادامه دارند و به مرور سبک می‌شوند. خیلی‌ها فکر می‌کنند مراقبت‌های خانگی برای کاهش علائم سرماخوردگی، روشی غیرعلمی است اما خود پزشکان تاکید دارند که با مراقبت‌های خانگی مثل نوشیدن مرتب مایعات گرم و تر نگه داشتن گلو، استراحت کافی، حفظ رطوبت هوا، مصرف غذاهای سبک و غیر سرخ‌کردنی مثل انواع سوپ‌ها و آش‌ها می‌توان دوره بیماری را کوتاه‌تر کرد. حتی اگر دوره بیماری کوتاه نشود، حتما سبک‌تر خواهد شد و فرد بیمار حتما کمتر به خاطر علائمش اذیت خواهد شد. البته افراد آسیب‌پذیر مانند کودکان، سالمندان یا بیمارانِ با سیستم ایمنی ضعیف و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای، علائم ممکن است شدیدتر و طولانی‌تر باشند.

این افراد باید به پزشک مراجعه کنند

اما چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟ آیا مراجعه به پزشک به دلیل سرماخوردگی خفیف ضرورت دارد؟ دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی در این زمینه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «اگر علائم در حد آبریزش بینی و کمی بی‌حالی و تب خفیف است، استراحت در خانه و مصرف استامینوفن و دیفن‌هیدرامین مشکل را برطرف می‌کند. اما اگر علائم شدید باشد، باید به پزشک مراجعه کرد و درمان اختصاصی گرفت. به خصوص اگر بیمار جزو گروه‌های پرخطر باشد؛ مثل سالمندان (بالای ۶۵ سال)، کودکان، افرادِ دارای بیماری‌های زمینه‌ای، بیماری‌های قلبی، بیماری‌های کبدی، افراد مبتلا به دیابت، پیوندی‌ها و همچنین مبتلایان به سرطان که داروهای شیمی‌درمانی مصرف می‌کنند.»

متخصصان هشدار می‌دهند که آنتی‌بیوتیک‌ها بر ویروس‌های سرماخوردگی اثری ندارند و استفاده خودسرانه از آنها نه‌ تنها بی‌فایده است، بلکه می‌تواند مقاومت آنتی‌بیوتیکی ایجاد کند. پس با دیدن علائم سرماخوردگی، عجولانه و خودسرانه اقدام به مصرف آنتی‌بیوتیک نکنید. غرغره آب‌نمک ولرم به ‌طور موقت التهاب گلو را کاهش می‌دهد و استفاده از قطره‌ها یا اسپری‌های بینی هم می‌تواند گرفتگی بینی را تسکین دهد. در صورت داشتن تب یا دردهای عضلانی هم مصرف داروهای ساده مثل استامینوفن یا ایبوپروفن می‌تواند موثر باشد و علائم را کاهش دهد.

دکتر رمضانی هم می‌گوید: «اگر تب فرد بالا است و بیشتر از ۳ روز هم ادامه پیدا کرده، یا اگر فرد سرفه شدید دارد یا به دلیل بیماری دچار تنگی نفس شده است، یا درد شدید سینوس و گوش‌ها بروز کرده، مراجعه به پزشک ضروری است. چون این علائم ممکن است نشانه ابتلا به آنفلوآنزا یا عفونت‌های باکتریایی باشند که نیاز به درمان‌های خاص مثل مصرف آنتی‌بیوتیک و … دارند.»

بیشتر بخوانید؛

• هیچ جای دنیا به اندازه ایران آنتی‌بیوتیک‌ها در دسترس نیست

• مقاومت میکروبی چطور باعث مرگ فرد می‌شود؟

• از خطر آنتی‌بیوتیک‌ها و مسکن‌ها غافل نشوید

• ارتباط استرس و ابتلا به سرماخوردگی‌ها

بایدها و نبایدهای مصرف دارو در سرماخوردگی

بسیاری از افراد به محض احساس گلودرد یا تب، با تصور «پیشگیری» یا «درمان فوری»، داروهایی از جمله آنتی‌بیوتیک‌ها، مسکن‌ها یا آمپول‌های تزریقی مصرف می‌کنند؛ اقدامی که ظاهرا بی‌ضرر به نظر می‌رسد اما می‌تواند عوارض متعددی داشته باشد. استفاده خودسرانه از دارو نه ‌تنها روند بهبود را تسریع نمی‌کند، بلکه ممکن است سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند و باعث بروز واکنش‌های آلرژیک شدید شود.
در همین زمینه، دکتر محمدحسن بمانیان، ایمونولوژیست، دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی ایران در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین تاکید می‌کند: «با توجه به اینکه اغلب سرماخوردگی‌ها، بیماری‌های ویروسی هستند و طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابند، بهتر است فقط با مصرف مایعات گرم و استراحت کافی و در صورت تب با مصرف استامینوفن خوراکی، علائم را کنترل کنید و آنتی‌بیوتیک مصرف نکنید. چون آنتی‌بیوتیک داروی تب‌بر نیست.

این ایمونولوژیست درباره زمان مراجعه به پزشک هم توضیح می‌دهد: «اگر در شروع بیماری، تب بالا ( بیشتر از ۳۸.۵ تا ۳۹) داشتید یا بعد از گذشت چند روز از علائم سرماخوردگی، تب بالا پیدا کردید، آن وقت به پزشک مراجعه کنید.»

دکتر بمانیان به موضوع خیلی مهمی اشاره می‌کند و می‌گوید: «با توجه به این که پتاسیل عوارض داروهای خوراکی و شدت عوارض کمتر از تزریقی به خصوص نوع وریدی است، تا حد امکان از داروهای تزریقی اجتناب شود. همچنین ترکیب همزمان چند دارو، احتمال واکنش‌های دارویی را افزایش می‌دهد. بنابراین از تزریق وریدی چند دارو به طور همزمان باید اجتناب شود.»

این پزشک و استاد دانشگاه همچنین توصیه می‌کند که «مصرف داروهای مکمل یا تقویتی بلامانع است اما تجویز وریدی آنها هیچ ارجحیتی به نوع خوراکی ندارد. بنابراین در صورت نیاز، از نوع خوراکی داروها استفاده کنید.»

به گفته دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران، «از جمله داروهایی که احتمال واکنش آلرژیک آنها زیاد است، یکی گروه آنتی‌بیوتیک‌ها (خانواده بتا لاکتام) است و دیگر داروهای مسکن غیر استروئیدی. از این دو گروه دارو در کشور ما زیاد مصرف می‌شود. مثل برخی از انواع سفتریاکسون و آمپول کتورولاک که متاسفانه در برخی مراکز به طور همزمان و به صورت وریدی همراه با سرم به بیماران سرماخورده (اعم از ویروس سرماخوردگی، آنفلوآنزا یا کرونا) تجویز می‌شود. این کار در خیلی از موارد منجر به واکنش‌های آلرژیک دارویی و شوک آنافیلاکسی شده است. پس به مراکز درمانی هم توصیه اکید می‌شود که از چنین روش درمانی خودداری کنند.»