این فسیل‌پروتئین‌ها از ۲ میلیون سال پیش سخن می‌گویند
نزدیک به یک قرن، فسیل‌های شگفت‌انگیز گونه‌ای ناشناخته از انسان‌نمایان باستانی، ذهن پژوهشگران را درگیر کرده بود. اما امروز، علم گامی فراتر برداشته است: با بررسی پروتئین‌هایی که میلیون‌ها سال در دندان‌های سنگ‌شده زنده مانده‌اند، رازهایی آشکار شده که شاید سرنوشت درک ما از تکامل انسان را تغییر دهد.
همشهری آنلاین-یکتافراهانی: در عمق خاک‌های باستانی آفریقای جنوبی، جایی که زمانی اجداد دور ما گام برمی‌داشتند، دندان‌هایی نه‌چندان بزرگ اما سرشار از رمز و راز، سکوت میلیون‌ساله خود را شکستند. این دندان‌ها به گونه‌ای از انسان‌نمایان اولیه تعلق دارد که دانشمندان آن را پارانتروپوس روبوستوس (Paranthropus robustus) می‌نامند؛ موجودی که بین ۲.۲۵ تا ۱.۷ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد و فک‌های نیرومند و دندان‌هایی ضخیم برای جویدن گیاهان سخت داشت.
تا پیش از این، تنها استخوان‌ها و شکل ظاهری فسیل‌ها بودند که به ما سرنخ می‌دادند. اما اکنون، پروتئین‌های به‌جامانده از دندان‌ها همان نقشی را ایفا می‌کنند که روزی فقط از DNA انتظار می‌رفت و نتایج هم حیرت‌انگیز است.
این دندان‌ها سخن می‌گویند
در مطالعه‌ای بین‌المللی به رهبری پژوهشگران آفریقایی و اروپایی، تیمی از متخصصان زیست‌مولکولی و دیرینه‌انسان‌شناسی موفق شدند از دندان‌های فسیل‌شده پارانتروپوس روبوستوس، پروتئین‌های مینای دندان را استخراج کنند.
این پروتئین‌ها با گذر میلیون‌ها سال همچنان سالم مانده بودند ؛ ویژگی که در شرایط گرم و مرطوب آفریقا برای DNA غیرممکن است. همین بقای پروتئین‌ها به دانشمندان اجازه داد جنسیت چهار فرد باستانی را تعیین کنند: دو نر و دو ماده.
گونه‌ای که پیچیده‌تر از تصور ماست
تحلیل دقیق توالی‌های پروتئینی نشان داد درون این گونه، تفاوت‌های ژنتیکی ظریفی وجود دارد که پیش‌تر ناشناخته مانده بودند.
در یکی از ژن‌های کلیدی مرتبط با تشکیل مینای دندان موسوم به «اناملین» تغییراتی مشاهده شد که پیش‌تر فقط در میمون‌های بزرگ آفریقایی یا در خود انسان مدرن دیده می‌شد.
شگفت‌انگیزتر اینکه، یکی از نمونه‌ها هر دو نوع آمینواسید را در خود داشت، که نخستین نشانه از هتروزیگوسیتی (دارای دو نسخه متفاوت از یک ژن) در پروتئین‌های دو میلیون ساله است؛ پدیده‌ای که تاکنون تنها در DNA شناخته می‌شد.
بیشتر بخوانید :
- انسان مدرن کیست؟
- این خرچنگ ۶۵ میلیون ساله دایناسورها را زنده دید
آیا چند نوع پارانتروپوس وجود داشته است؟
این یافته‌ها نشان می‌دهد پارانتروپوس روبوستوس ممکن است تنها یک گونه نبوده باشد، بلکه گروهی از انسان‌نمایان نزدیک‌به‌هم با تفاوت‌های ژنتیکی گوناگون را شامل می‌شده است.
به بیان دیگر، شاید اجداد انسانی در آفریقا از نظر ژنتیکی بسیار متنوع‌تر و پیچیده‌تر از آن چیزی بوده‌اند که تاکنون تصور می‌کردیم.
ادغام داده‌های مولکولی با بررسی‌های کالبدی فسیل‌ها می‌تواند درک تازه‌ای از مسیر تکامل انسان ارائه دهد؛ از نخستین دوپایان تا پیدایش هومو ساپینس، یعنی ما.
پژوهش در قلب آفریقا
این پژوهش نه‌تنها از نظر علمی، بلکه از نظر فرهنگی نیز اهمیت دارد. تیم تحقیقاتی متعهد شد حداقل آسیب ممکن به فسیل‌ها وارد شود و بخش بزرگی از تحلیل‌ها در خود آفریقای جنوبی انجام گیرد.
بسیاری از نویسندگان مقاله، از جمله پژوهشگران بومی آفریقا، از همان آغاز در طراحی و هدایت پروژه نقش‌محوری داشتند؛ اقدامی مهم در جهت بومی‌سازی و رفع استعمار از علم دیرینه انسان‌شناسی.
مسیر تازه‌ای در علم تکامل
یافته‌های جدید، الگویی نو برای پژوهش‌های آینده ارائه می‌کند؛ مدلی که ترکیبی از پروتئین‌کاوی (paleoproteomics) و بررسی شکل‌شناسی فسیل‌هاست.
این روش می‌تواند در آینده برای پاسخ به پرسش‌هایی حیاتی در مورد اجداد دیگر انسان‌ها نیز به کار رود؛ از استرالوپیتکوس گرفته تا گونه‌های مرموزی چون هومو نالدی یا هومو هابلیس.
به گفته پژوهشگران، این تازه آغاز راه است و هر کشف تازه از درون مولکول‌های باستانی، می‌تواند بخشی از پازل تکامل انسان را روشن‌تر کند.
گردآوری: کلبه سرگرمی
شما چه نظری دارید؟ دیدگاه خود را در سایت کلبه سرگرمی بنویسید.
