فضانوردان روسی در فضا چه دیدند؟ /معمای «هفت موجود نورانی» که سال‌ها مخفی ماند!

نگار علی- در تاریخ اکتشافات فضایی، روایت مشاهده موجودات نورانی یا فرشتگان توسط خدمه ایستگاه فضایی شوروی، سالیوت ۷، در سال ۱۹۸۴ یکی از جنجالی‌ترین و پایدارترین قصه‌های عامه‌پسند بوده است. در حالی که رسانه‌های عمومی و شبکه‌های اجتماعی این داستان را به‌عنوان یک «راز فوق محرمانه» دولت شوروی بازنشر می‌کنند، این گزارش با تکیه بر اصول پزشکی هوافضا و اسناد تاریخی، صحت‌وسقم این ادعا را مورد بررسی قرار می‌دهد.

چرا افسانه شوروی زنده ماند؟

برای درک پذیرش عمومی چنین شایعاتی، باید به بستر تاریخی رقابت فضایی در دوران جنگ سرد بازگردیم.

• دیوار محرمانگی شوروی: سیاست دولت اتحاد جماهیر شوروی بر تبلیغات حداکثری برای موفقیت‌ها و محرمانگی مطلق برای شکست‌ها و حوادث استوار بود. این فضای بی‌اعتمادی، زمینه مساعدی برای رشد نظریه‌های توطئه فضایی مانند «فضانوردان گمشده» فراهم کرد.

• خلأ اطلاعاتی و توطئه‌ها: در نبود شفافیت دولتی، هر رویداد غیرعادی یا هر شایعه‌ای به‌سرعت در ذهن عمومی به‌عنوان «حقیقت پنهان‌شده» پذیرفته می‌شد. این مکانیسم روانی، عامل اصلی بقای طولانی‌مدت داستان‌های غیرعلمی، از جمله «فرشتگان فضایی»، است.

• افشاگری‌های گلاسنوست: پس از فروپاشی شوروی، با وجود انتشار حجم عظیمی از اسناد محرمانه (سیاست گلاسنوست)، هیچ سند معتبر، عکس، یا مکالمه کنترل زمینی برای تأیید ادعای مشاهده موجودات فراطبیعی در مدار زمین منتشر نشد. تنها پنهان‌کاری تأییدشده، در مورد مرگ یک فضانورد در حین آموزش‌های زمینی بود و نه در مدار.

بازسازی واقعه سالیوت ۷: ادعا چه بود؟

روایت اصلی در ژوئیه ۱۹۸۴، در طول مأموریت طولانی‌مدت خدمه اصلی سالیوت ۷ (شامل لئونید کیزیم، ولادیمیر سولوویوف و اولگ آتکوف) رخ داد؛ یعنی پس از ۱۵۵ روز اقامت در فضا، که اوج خستگی و انزوای روانی است.

• واقعه نور کورکننده: فضانوردان گزارش دادند که ناگهان ایستگاه فضایی در یک نور نارنجی شدید و کورکننده غوطه‌ور شد که حتی از دیوارهای ایستگاه نیز عبور کرد.

• مشاهده هفت موجود نورانی: پس از بازگشت بینایی، هر سه خدمه ادعا کردند که از پنجره‌ها، هفت موجود شبیه انسان با بال و هاله (شبیه به فرشتگان) را دیده‌اند که برای حدود ۱۰ دقیقه در کنار ایستگاه حرکت می‌کردند.

• تکرار و اغراق در تیم دوم: ۱۲ روز بعد، با پیوستن تیم دوم، ایستگاه مجدداً در همان نور نارنجی غوطه‌ور شد و طبق گزارش‌های غیررسمی، این بار هر شش فضانورد موجودات بالدار را مشاهده کردند. توصیفات در این مرحله بزرگ‌تر شد و اندازه موجودات در حد یک «هواپیمای مسافربری» گزارش شد.

نکته حیاتی اینجاست که هیچ‌یک از شش فضانورد پس از فروپاشی شوروی نیز حاضر به تأیید عمومی و ارائه شهادت علنی در مورد جزئیات این روایت نشدند. این سکوت و فقدان کامل شواهد فیزیکی، اعتبار مشاهده عینی این داستان را به‌شدت زیر سؤال می‌برد.

علم پزشکی هوافضا، توضیحات قوی و مبتنی بر شواهد را برای این مشاهدات غیرعادی ارائه می‌دهد.

محرک فیزیکی: پرتوهای کیهانی 

محتمل‌ترین توضیح برای نور شدید و کورکننده اولیه، پدیده‌ای شناخته‌شده به نام «پدیده‌های بصری ناشی از پرتو کیهانی» است که به آن «چشم فضانورد» نیز می‌گویند:

• ماهیت: شامل فلاش‌ها یا خطوط نوری خودبه‌خودی است که فضانوردان در تاریکی یا با چشمان بسته، به دلیل تعامل ذرات پرانرژی پرتوهای کیهانی با سیستم بینایی خود مشاهده می‌کنند.

• مکانیسم: این پدیده عمدتاً به دلیل تابش چرنکوف رخ می‌دهد؛ نوری آبی‌رنگ که هنگام عبور ذرات کیهانی با سرعت بالا از مایع زجاجیه چشم فضانورد تولید می‌شود.

• ارتباط با سالیوت ۷: نور نارنجی و شدید گزارش‌شده در سالیوت ۷، احتمالاً یک رویداد «پدیده‌های بصری ناشی از پرتو کیهانی» با شدت غیرمعمول بالا بوده که منجر به اختلال موقت در بینایی فضانوردان شده است.

تفسیر روانی: توهمات پیچیده و گروهی

عامل تبدیل یک فلاش نور ساده به تصویر ساختاریافته «فرشتگان با بال و هاله»، در شرایط روان‌شناختی فضانوردان نهفته است:

• استرس و انزوا: اقامت طولانی‌مدت در فضا (روز ۱۵۵ به بعد) فضانوردان را تحت فشار روان‌شناختی شدید، خستگی مزمن و محرومیت حسی قرار می‌دهد. این شرایط، یک عامل خطر شناخته‌شده برای بروز توهمات و اختلالات شناختی است (مشابه مورد مستند توهم حسی در مأموریت سایوز-۲۱ در سال ۱۹۷۶).

• تولید توهم پیچیده: در این حالت آسیب‌پذیر، مغز تلاش می‌کند تا یک محرک بصری مبهم را به چیزی قابل‌تفسیر و معنادار تبدیل کند. این تفسیر با استفاده از محتوای فرهنگی یا مذهبی آشنا، به شکل یک توهم ساختاریافته (مانند فرشتگان لبخندزن) ظاهر می‌شود.

• پدیده گروهی: مشاهده مشترک توسط شش نفر نیز احتمالاً یک توهم القایی یا پدیده گروهی است. تیم دوم تحت تأثیر روایت تیم اول قرار گرفتند و مغز آن‌ها محرک مبهم (نور نارنجی) را بر اساس تصویری که قبلاً توسط خدمه اول گزارش شده بود، تفسیر و ساختاردهی کرد.

داستان سالیوت ۷ نه یک راز ماوراءالطبیعه، بلکه یک مطالعه موردی حیاتی برای مأموریت‌های آینده، به‌ویژه سفر طولانی‌مدت به مریخ است. این واقعه بر ضرورت توسعه پروتکل‌های قوی‌تر برای ارزیابی و مدیریت سلامت روان و عملکرد شناختی خدمه در سفرهای چندساله و پرتنش فضایی تأکید می‌کند. اگر فضانوردان نخبه شوروی مستعد این سطح از توهمات گروهی بودند، حفظ سلامت ادراکی در اعماق فضا یک چالش بزرگ و تأییدشده علمی است.

۲۲۷۲۲۷