از مسیح چه باید آموخت؟

جلال رفیع – ضمیمه ادب و هنر روزنامه اطلاعات| 

هوا مسیح نَفَس گشت و باد نافه گشـای
درخت سبز شد و مـرغ در خـروش آمـد
چه جای صحبت نامحرم است مجلس انس
سرپیالـه بپوشـان که خرقـه‌پـوش آمـد

… رسول‌الله(ص) فی صِفَۀ عیسی(ع): یا اُمَّ اَیمَن! اَما عَلمتَ اَنَّ اَخی عیسی…

الف ـ کان لا یُخبِیءُ غَشاء لِغَداء و لاغَداء لِعَشاء؟!

روزی پیامبر اسلام از اُمُ اَیمَن ـ از زنان شهیر صدراسلام و کسی که محمد(ص) می‌گفت او مادر من است پس از مادرم ـ پرسید: مگر نمی‌دانی که برادرم عیسی(ع) نه شامش را برای صبحانه فردا نگه می‌داشت و نه خوراک صبحگاهی‌اش را
 برای شام؟

ب ـ یأکُلُ مِن ورق الشّجر، و یَشرَبُ مِن ماء المَطَر؟…

ای امّ ایمن، مگر نمی‌دانی که برادرم عیسی(ع) از برگ درختان می‌خورد و از آب باران می‌نوشید؟

ج ـ یَلبَسُ المُسُوحَ، و یبَیتُ حیثُ یُمسی، و یَقولُ یَأتی کلُّ یوم بِرِزقه؟!

نمی‌دانی که برادرم عیسی علیه‌السلام کرباس و پلاس می‌پوشید و چون شب فرا می‌رسید در همانجا که بود می‌خوابید و می‌گفت که هر روز با خودش روزی مرا همراه 
می‌آورد؟…(میزان‌الحکمه،به نقل از کنزالعمّال)
***
… کریسمس،‌هر سال یادآور حضور و ظهور بزرگمردی است که تندیس زنده و مقدس وارستگی و فرزانگی بوده است. 

البته کسانی هم هستند که از میلاد و مسیح و مریم مقدس، چیزی جز نام نمی‌دانند و از ژانویه و کریسمس نیز جز کریسمست و کریسمستی(!) چیزی نمی‌دانند؛ اما بسیاری نیز بوده‌اند و خواهند بود که از دَم حیات بخش عیسی روح‌الله، جان معرفت و معنویّت می‌گیرند و دم به دم احیاء موات می‌کنند.

کاردینالِ رُمان انسانی و جهانی «بینوایان» اگر چه عالیجناب است و اگرچه صاحب قدرت و ثروت است، اما وقتی شمعدان نقره‌ای گرانقیمت را در دست «ژان والژان» زندانی کشیده و محکوم شده و مُهر مجرمیّت خورده و مرتکب سرقت شده می‌بیند و بلافاصله شمعدان نقره‌ای همتای آن را نیز خود بر می‌دارد و به او می‌دهد و می‌گوید: چرا این یکی را جا گذاشته بودی؟!… خواننده رمان و شنونده داستان را غرق در حیرت می‌ کند. خواننده و شنونده با ناباوری باور می‌کند که مسیح دوباره ظهور کرده است. مسیح باز مصلوب. مسیح باز محبوب .

هیچ کس شاید نه آن بخشش شگفت انگیز کاردینال مسیحی و نه آن منش و روش زندگی عیسی مسیح را نتواند در دنیای کنونی و در قرن بیست و یکم عملی کند.

شاید اگر بتواند هم، نخواهد که چنین کند. زیرا در این دنیا و در این قرن،‌حتی بسیاری از قدرت‌های مدعی و منادی مسیح نیز چنین که نمی‌کنند،‌ بماند؛ برعکس هم عمل می‌کنند. و البته بسیاری از قدرت‌های مدعی و منادی محمد نیز همینطور!

جهان قدرتمندان، جز موارد مستثنی، غالباً چنین بوده و هست. حکایت جهان غیر قدرتمندان هم همین است.

لازم نیست که فقط سوء نیت داشته باشی تا مشی و منش مسیح را رها کنی. بسیاری از آنان که حسن نیت دارند هم می‌نالند که نمی‌توانند مسیح‌وار زندگی کنند.

چه کسی می‌تواند نوشیدنی‌اش آب باران باشد و خوردنی‌اش برگ درختان؟ چه کسی می‌تواند به سخن سعدی عمل کند که گفت:«درویش، هر کجا که سرآید، سرای اوست»؟… کدام درویش؟…. انگار دیگر حتی درویش هم در عصر تکنولوژی و فناوری، درویش سابق نیست!

آیا در زندگی پیامبران و امامان باید عیناً به جست وجوی همان شیوه‌هایی رفت که ممکن است فقط به علت تناسب با مقتضیات زمانی و مکانی در عهد خود آنان، به کار گرفته شده باشد؟ مثلاً آیا مسلمانان باید به جای تأسیس بانک مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی و بازرگانی و صنایع و نیز سیاستگزاری‌های علمی و عملی جدید، فقط شب‌ها به همان سبک و شیوۀ امام علی در دل تاریکی از جای برخیزند و کیسه‌های آرد و خرما را بردوش خود و مدیران کشور خود بگذارند و در کوچه‌ها و پسکوچه‌های شهر به دنبال فقیر و یتیم بگردند؟…

این شیوه امروز اگر قابل اجرا هم باشد، فقط در حد خودش و به جای خودش می‌تواند ارجمند باشد؛ ‌اما هرگز کافی نخواهد بود. 

از علی باید اصل عدالت را و اصل مردمیاری را و اصل فقرزدایی را به یاد داشت و به میدان عمل کشاند، ‌اما کوفه و تهران را نباید با هم اشتباه گرفت. کوفه آرمان نیست، عدالت است که آرمان است. شیعیان در آرمان‌ها و سیاست‌های شان «کوفَوی» نیستند،  «علوی‌»اند. و این دو، یکی نیست.

حکایت مسیحیان و مسیح هم همین است. از مسیح چه باید آموخت؟ پیامبر اسلام، از زندگی برادرش عیسی به ما چه می‌خواهد بیاموزد؟ فداکاری و خدمتگزاری و مردم یاری و هدایتگری و عدالت‌ورزی و سبکباری و ستم‌زدایی و صلح‌جویی و پاکدامنی را، یا آنچه را که ممکن است فقط شیوه‌های متغیّر و متناسب با مقتضیات زمان و مکان بوده است؟… بله، همه شیوه‌ها متغیر نیست، اما آیا همه شیوه‌ها لایتغیر است؟!