خدمات دندانپزشکی واقعا خطرناک است؟ | ۲۵۰ میلیون دندان خراب نه، آمار بیشتر است

همشهری آنلاین – آرش نهاوندی: آمارها نشان می‌دهد هر ایرانی دست‌کم دو تا سه دندان خراب دارد و به تاکید متخصصان تغذیه نامناسب، مراقبت ناکافی مادران از سلامت دهان کودک و تبلیغات گسترده حوزه زیبایی اولویت‌های درمانی را تحت‌تأثیر قرار داده است. علاوه بر این برخی ادعاها درباره سرطان‌زا مواد دندانپزشکی یا آسیب اشعه‌های عکسبرداری هم منجر به نگرانی شده در حالی که بخش بزرگ مشکل، ریشه در کم‌توجهی به پیشگیری و سلامت دارد. دکتر حسین حصاری، عضو هیات علمی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در تلویزیون اینترنتی همشهری به چند سوال مهم در این باره پاسخ داده که بخشی از آنها را در ادامه می‌خوانید. فیلم کامل این گفتگو را در این لینک ببینید. [تندرستی؛کدام خدمات زیبایی برای دندان خطرناک‌اند؟]

۲۵۰ میلیون دندان خراب

حصاری درباره وضعیت سلامت دندان در ایران گفت: هر عدد و رقمی که در نمودارها دیده می‌شود نیازمند توضیح است، اما به‌طور کلی «وضعیت دندان‌های مردم ایران از حد متوسط به بالا» در وضعیت نامطلوب قرار دارد، به این معنا که شیوع بیماری‌های دهان و دندان در خردسالان زیر ۶ سال، کودکان ۶ تا ۱۴ سال و حتی بزرگسالان در سطح بالایی است.

او با اشاره به آمار ارائه‌شده از سوی دکتر رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی، مبنی بر وجود حدود ۲۵۰ میلیون دندان خراب در کشور و میانگین ۲.۵ تا ۳ دندان خراب برای هر ایرانی، بیان کرد: اگر دندان‌های خراب را دقیق‌تر محاسبه کنیم، آمار حتی بیش از این خواهد بود. با جمعیت حدود ۸۰ تا ۹۰ میلیون نفری، پوسیدگی دندان از همان ابتدای زندگی آغاز می‌شود. دندان‌ها از ۶ ماهگی رویش دارند و معمولاً در یک تا دو سالگی می‌توان گفت یک تا دو دندان خراب در کودکان وجود دارد.

حصاری با بیان اینکه تغذیه نادرست مهم‌ترین علت پوسیدگی دندان در خردسالان است، ادامه داد: در زیر سن ۳ تا ۴ سالگی نقش مسواک‌زدن چندان پررنگ نیست، بلکه نوع تغذیه اهمیت بیشتری دارد. تغذیه‌ای که اغلب سرشار از مواد قندی است. بسیاری از مادران هم با شیوه درست مراقبت از دندان‌های کودک آشنا نیستند. از سوی دیگر سلامت دندان‌های مادر نیز نقش تعیین‌کننده‌ای دارد زیرا فلور میکروبی دهان مادر و کودک مشابه است. بنابراین اگر مادر پوسیدگی زیادی داشته باشد، احتمال پوسیدگی دندان در کودک نیز بیشتر می‌شود.

خدمات زیبایی ضرورت ندارد

عضو هیات علمی دانشکده دندانپزشکی درباره اینکه آیا خدمات غیرضروری مانند سفیدکردن و لمینت برای دندان‌ها خطرناک است یا نه، گفت: همان‌طور که هر فرد برای ورود به حرفه خود آموزش دیده، ما نیز پس از ۶سال آموزش دانشگاهی وارد حوزه دندانپزشکی می‌شویم. در «بازار سلامت» قوانین و مقررات مشخصی وجود دارد، اما زمانی که فعالان سایر بازارها وارد حوزه سلامت می‌شوند، مشکلات آغاز می‌شود. از جمله ایجاد تقاضای القایی و انتظار سودهایی که شبیه بازار سرمایه یا بورس است. در حالی که در حوزه سلامت چنین سودهایی معنا ندارد.

او ادامه داد: در سلامت نباید نیاز کاذب ایجاد کنیم. اگرچه تقاضای مردم زیاد است، اما دندانپزشک موظف به اولویت‌بندی است و قرار نیست به هر درخواست زیبایی پاسخ دهد. ممکن است بیمار بخواهد دندانش را سفید یا زیباتر کند، اما این خواسته همیشه اولویت درمانی ندارد.
به گفته حصاری تبلیغات نادرست در فضای مجازی ـ که بسیاری از آن‌ها از سوی دندانپزشکان هم نیست ـ بازار را به سمت درمان‌های غیرضروری سوق می‌دهد و همین مسئله باعث می‌شود افراد غیرمتخصص به این حوزه وارد شوند و خدمات زیبایی بی‌مورد ارائه دهند. مساله اینجاست که اگر دندان طبیعی کمی تیره باشد، مشکلی برای سلامت ایجاد نمی‌کند، اما نداشتن دندان‌های عقبی یا وجود آبسه دهانی می‌تواند سلامت فرد را تهدید کند. دندان در زیبایی، گفتار و اعتمادبه‌نفس نقش دارد، اما اگر فرد نتواند به‌درستی غذا بجود و با مشکلات گوارشی روبه‌رو شود، زیبایی چند دندان جلویی اهمیت چندانی ندارد.

آرایشگرها هم دخالت می‌کنند

او درباره اینکه آیا خدمات زیبایی دندان آسیب‌زا هستند یا خیر توضیح داد: هر فعالیت علمی و حرفه‌ای در دندانپزشکی به خودی خود آسیب‌زا نیست. قبل از اینکه هر ماده‌ای مجوز استفاده در مطب‌ها را دریافت کند، صدها آزمایش و مطالعه روی آن انجام می‌شود، چه در محیط مصنوعی و چه روی انسان یا حیواناتی مانند موش و خرگوش. بنابراین ماده‌ای بدون بررسی و مطالعه وارد بازار نمی‌شود.

او افزود: حتی در دوران کرونا، دریافت مجوز واکسن زمان زیادی برد، هرچند به دلیل وضعیت اضطراری، واکسن سریع‌تر عرضه شد و برخی عوارض جانبی داشت. اما همه داروها و مواد پزشکی دارای تأییدیه هستند. خدمات زیبایی دندان خطرناک نیستند، مگر اینکه توسط فرد غیرمتخصص و بدون مجوز انجام شوند. امروزه برخی آرایشگرها در آرایشگاه‌ها این خدمات را ارائه می‌دهند و این موضوع به حدی رواج یافته که وزارت بهداشت امکان کنترل و برخورد کامل با متخلفان را ندارد.

۱۰۰ هزار خدمت زیبایی در یک سال

او با اشاره به آمار خدمات زیبایی دندان و مقایسه آن با خدمات درمانی بیان کرد: خدمات زیبایی ایجاد یک نیاز کاذب کرده و برخی تصور می‌کنند دندانپزشکی یعنی ارائه این خدمات. در حالی که درمان‌های زیبایی کمتر از ۲درصد کل خدمات دندانپزشکی در کشور را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر، اگر ۱۰۰ دندان خراب برای درمان‌هایی مانند عصب‌کشی، پرکردن و روکش داشته باشیم، تنها ۲ مورد به خدمات زیبایی اختصاص دارد.

به گفته حصاری در سال گذشته کمتر از ۱۰۰ هزار کار زیبایی در کشور انجام شده، در حالی که بیش از ۵۰۰ میلیون خدمت درمانی توسط دندانپزشکان ارائه شده است. بنابراین تصور اینکه دندانپزشکانی که خدمات زیبایی ارائه می‌دهند درآمد بیشتری دارند، صحیح نیست.

این دندانپزشک با بیان این که ارائه خدمات زیبایی خارج از حوزه دندانپزشکی ممنوع است، عنوان کرد: حتی ضبط یک مصاحبه یا فیلمبرداری غیرحرفه‌ای نمی‌تواند جای دانش و مهارت لازم برای انجام خدمات پزشکی را بگیرد. شناخت آناتومی بدن، خصوصیات مواد دندانپزشکی و ساعت‌ها آزمایش، اجلاس و کنگره برای استفاده صحیح از مواد لازم است. به همین دلیل، جای تعجب است که برخی افراد با مدرک دیپلم به ارائه خدمات زیبایی دندان می‌پردازند.

مواد پر کردن دندان‌ها سمی است؟

حصاری درباره فرضیه آلوده یا سمی بودن مواد پرکردگی دندان توضیح داد: یکی از مشکلات فعلی، انتشار ادعاهای نادرست در فضای مجازی است که مشخص نیست توسط چه کسی مطرح شده‌اند؟ هر ماده‌ای که وارد مطب دندانپزشکی می‌شود، مجوز سازمان غذا و دارو را دارد و اگر تولید خارج از کشور باشد، علاوه بر مجوز کشور مبدا، قبل از ورود به ایران تحت بررسی‌های دقیق قرار می‌گیرد و پس از آزمایش‌های لازم مجوز مصرف می‌گیرد. تنها درصد کمی از مواد ممکن است قاچاق باشند و این بخش بسیار ناچیز است.

به گفته این دندانپزشک چنین مساله‌ای درباره آمالگام مطرح شده و در توضیح بیشتر بیان کرد: این ماده از اوایل قرن بیستم در دنیا مورد استفاده است و مطالعات متعددی نشان داده‌اند که هیچ تأثیری روی حافظه، عقب‌ماندگی ذهنی یا ایجاد سرطان ندارد. آمالگام دارای جیوه است، اما جیوه به‌صورت ترکیب شده بوده و برای بدن ضرری ندارد. تنها هنگام برداشتن پرکردگی قدیمی و تراش آن، ذرات جیوه آزاد شده و می‌تواند خطر زیست‌محیطی ایجاد کند. به همین دلیل سازمان جهانی بهداشت توصیه کرده که استفاده از آمالگام محدود شود. اما این ماده برای خود بیمار خطرناک نیست.

او ادامه داد: در ایران بسیاری از دندانپزشکان کمتر از ۱۰ درصد درمان‌های خود را با آمالگام انجام می‌دهند و مابقی با مواد جایگزین پر می‌شوند. آمالگام به دلیل خصوصیات فیزیکی مناسب، در پرکردگی دندان‌های بسیار خراب عملکرد بهتری دارد، اما استفاده از آن به تصمیم دندانپزشک و تلاش برای کاهش کاربرد آن محدود شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره خطرات اشعه دندانپزشکی و رادیوگرافی هم بیان کرد: رعایت پروتکل‌ها توسط دندانپزشکان کاملاً آموزش داده شده و میزان اشعه دستگاه‌های دندانپزشکی بسیار پایین است. حتی با گرفتن ۱۲ تا ۱۴ عکس کوچک در یک جلسه، میزان اشعه مجاز است و دستگاه‌های دیجیتال و جدید ۷۰ کیلوولت و میزان اشعه را به نصف کاهش داده‌اند. در دستگاه‌های پانورامیک یا OPG نیز زمان و میزان اشعه بسیار کمتر از قبل است و در صورت بارداری بیمار، می‌توان از پوشش سربی برای محافظت استفاده کرد.

قیمت محصول داخلی برابر با خارجی

حصاری درباره کیفیت محصولات دندانپزشکی ایرانی هم بیان کرد: اولین محصول ایرانی در حوزه دندانپزشکی، آمالگام، از اوایل دهه ۶۰ در کشور تولید و از همان زمان در دانشکده‌ها و مطب‌ها استفاده ‌شد. امروزه به دلیل برخی مسائل، قیمت این محصول داخلی افزایش یافته و حتی به سطح قیمت نمونه خارجی نزدیک شده است. هرچند کیفیت محصولات داخلی خوب است، اما برخی تولیدکنندگان استفاده درست از بازار را رعایت نکرده‌اند، موضوعی که شخصاً نسبت به آن اعتراض دارم.

او ادامه داد: بسیاری از محصولات داخلی، به‌ویژه مواد شیمیایی و تجهیزات دندانپزشکی مانند یونیت‌ها و ابزارها در داخل تولید می‌شوند، اما برخی دستگاه‌های دیجیتال هنوز وارداتی هستند، زیرا نمونه‌های چینی ارزان‌تر و رایج‌ترند و سرمایه‌گذاری داخلی روی آن‌ها محدود بوده است. احتمال دارد به‌زودی تولید این دستگاه‌ها در ایران آغاز شود. تمام محصولات داخلی حداقل استانداردهای کیفیت را رعایت می‌کنند و قابل استفاده هستند.

موفقیت ۹۰ درصدی ایمپلنت‌ها

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره اینکه چرا برخی ایمپلنت‌ها عمر کوتاه‌تری دارند بیان کرد: هیچ درمانی در پزشکی و دندانپزشکی ۱۰۰درصد موفقیت ندارد. در ایمپلنت، بیش از ۹۰ درصد موارد موفق هستند، اما در ترمیم‌ها این میزان ۶۰ تا ۷۰ درصد و در درمان‌های «ان‌دو» یا عصب‌کشی معمولاً کمتر است. همان‌طور که همه جراحی‌های قلب موفق نیست، دندانپزشکی نیز دارای درصد موفقیت محدود است زیرا بازگرداندن یک دندان خراب به حالت سالم، کار ساده فیزیکی نیست و با بیولوژی و فیزیولوژی بدن در ارتباط است.

او ادامه داد: مهارت دندانپزشک، کیفیت دارو، مواد و تجهیزات شرط لازم هستند، اما هزینه بالایی دارند. تجهیز یک مطب دندانپزشکی حداقل ۴ تا ۵ میلیارد تومان نیاز دارد، در حالی که مطب پزشکی با چند میلیون تومان قابل تجهیز است. به همین دلیل، خدمات دندانپزشکی به‌ظاهر گران‌تر است.

حصاری تاکید کرد: درمان هر بیمار دندانپزشکی زمان‌بر است و در حفره‌ای کمتر از ۱۰ سانتیمتر و ابعادی مانند ۲ در ۵ میلی‌متر انجام می‌شود. این دقت بالا و محیط محدود، کار دندانپزشکی را سخت‌تر کرده و احتمال خطا را بیشتر می‌کند و ضرورت استفاده از تجهیزات پیشرفته و دقیق را توضیح می‌دهد.

بیشتر بخوانید:

• خمیر دندان زغالی برای دندان مفید یا مضر است؟
• راهکارهای ساده برای جلوگیری از پوسیدگی دندان‌ها