روزی که تاریخ به خود می‌بالد

غلامحسین اسلامی‌ فرد – روزنامه اطلاعات| سیزدهم رجب، روزی است که تاریخ به خود می‌بالد؛ روزی که عدالت در خانه خدا متولد شد. امیرالمومنین علی(ع)، نه فقط یک چهره تاریخی و امامتی

بلکه معیاری همیشگی برای سنجش حق، شجاعت، مسئولیت‌پذیری و وفاداری به مردم است. علی(ع) به دنیا آمد تا قدرت را به خدمت انسان در آورد. نه انسان را قربانی قدرت کند.

جبران خلیل جبران می‌گوید: من نمی‌دانم چه رازی است که برخی افراد پیش از زمان خودشان متولد می‌شوند. و علی(ع) از کسانی است که پیش از زمان خودش متولد شد. می‌خواهد بگوید حضرت علی(ع) برای زمان خودش خیلی زیاد بود. آن زمان، زمان علی(ع) نبود. ولی حقیقت بهتر، همان است که خود حضرت علی(ع) فرموده است که اصلاً این گونه اشخاص در هر زمانی متولد بشوند، پیش از زمان خودشان متولد شده‌اند. حضرت علی(ع) اگر امروز هم متولد شده بود، پیش از زمان خودش بود؛ یعنی آنقدر بزرگند که زمان خودشان، هر زمانی باشد، گنجایش این را که بتواند آن‌ها را بشناسد و بشناساند و معرفی کند، ندارد؛ باید مدت‌ها بگذرد تا بعد از مرگشان بار دیگر بازیابی و بازشناسی شوند و به اصطلاح امروز، تولد جدید پیدا  کنند.

و اینک، روز ولادت علی(ع) با سالروز شهادت مردی گره خورده است که در روزگار ما کوشید معنای «مسئولیت علوی» را عملی کند؛ سردار دل‌ها حاج قاسم سلیمانی. او نه در کلام، که در میدان عمل نشان داد چگونه می‌توان بی‌ادعا ایستاد، بی‌نام جنگید و بی‌چشمداشت از جان گذشت؛ همان‌گونه که علی(ع) معیار را «تکلیف» می‌دانست، نه «نتیجه».

سالگرد شهادت حاج قاسم سلیمانی، یادآور فقدان مردی است که مرزهای جغرافیا را درنوردید و به نماد امنیت، ایستادگی و اخلاص بدل شد. او نه صرفاً یک فرمانده نظامی، که تجسم «مسئولیت‌پذیری در لحظه‌های سخت» بود؛ مردی که میدان را می‌شناخت، و دل در گرو مردم داشت. به تعبیر رهبر انقلاب، شهید سلیمانی روحیه فداکاری و نوع‌دوستی داشت، یعنی برایش این ملت و آن ملت و مانند این‌ها مطرح نبود؛ نوع‌دوست بود، واقعاً حالت فداکاری برای همه داشت.

شهید سلیمانی اهل معنویت و اخلاص و آخرت جویی بود و اهل تظاهر نبود. آنچه شهید سلیمانی را ماندگار کرد، نه قدرت نظامی، بلکه پیوند عمیقش با مفهوم «دفاع از کرامت انسان» بود. برای او، امنیت یک واژه انتزاعی نبود؛ حقیقتی بود که باید با جان پاسداری می‌شد. شهادتش، اگر چه داغی بزرگ بر دل ملت ایران و آزادگان جهان گذاشت، اما مسیر او را متوقف نکرد. راه سلیمانی، راه اساسی مسئولیت در برابر ظلم، وفاداری به مردم و ترجیح وظیفه بر مصلحت‌اندیشی‌های زودگذر است.

همزمانی،‌ سالگرد شهادت سردار دل‌ها با ولادت امیر مومنان علی(ع) نیز یک تذکر تاریخی است. اگر علی(ع) به ما آموخت که «با مردم بودن» جوهر حکومت است، سلیمانی نشان داد که «برای مردم بودن» هنوز هم با نثار جان ممکن است.

امروز، میان جشن و سوگ، پیام مشترک این دو نام بزرگ، مسئولیت است؛ مسئولیت در برابر حقیقت، امنیت، انسان و آینده و فرصتی است برای بازخوانی دو مفهوم کلیدی که جامعه امروز بیش از هر زمان دیگری به آن نیازمند است: عدالت و مسئولیت.

امام علی(ع) در تاریخ اسلام، نماد قدرتی است که مشروعت خود را نه از غلبه، بلکه از عدالت می‌گیرد. در اندیشه علوی، قدرت زمانی معنا دارد که در خدمت مردم باشد و امنیت زمانی پایدار است که برپایه انصاف و کرامت انسانی شکل بگیرد. به همین دلیل امیرمومنان علی(ع) حتی در اوج اقتدار، نخستین مخاطب نقد و مطالبه‌گری بود و حکومت را امانتی می‌دانست که هر لحظه باید پاسخگوی آن بود.

در سوی دیگر این همزمانی، شهادت سردار سلیمانی یادآور چهره‌ای از کنش سیاسی ـ امنیتی در دوران معاصر است که تلاش کرد امنیت را نه به عنوان ابزار سلطه، بلکه به مثابه پیش شرط زیست انسانی و ثبات اجتماعی معنا کند. نقش او در معادلات منطقه‌ای، فراتر از یک فرمانده نظامی بازتاب نوعی فهم از مسئولیت بود؛ مسئولیتی که هزینه داشت و نهایتاً به بهای جان تمام شد.

پیوند این دو نام، ما را به یک پرسش بنیادین می‌رساند: امنیت برای چه و برای که؟ پاسخ علوی روشن است؛ امنیت برای انسان و عدالت. و تجربه سلیمانی نشان داد امنیت پایدار، بدون پیوند با مردم و بدون درک رنج جوامع، دوام نخواهد داشت. او در میدان‌هایی حاضر شد که فقدان امنیت، به فروپاشی اجتماعی و انسانی انجامیده بود و همین فهم، جایگاه او را از یک چهره صرفاً نظامی متمایز کرد.

این همزمانی تقویمی دعوت به بازاندیشی است؛ بازاندیشی در نسبت میان قدرت، امنیت و مسئولیت اجتماعی. نسبتی که اگر از آموزه‌های علوی فاصله بگیرد، به خشونت می‌انجامد و اگر از تجربه‌های عینی زمانه چشم بپوشد، به انتزاع و شعار فرو می‌غلتد.

امروز، نام حاج قاسم بیش از آنکه یادآور گذشته باشد، چراغی برای آینده است؛ یادآوری این حقیقت که در روزگار تردیدها، هنوز می‌توان مردانه ایستاد، بی‌ادعا خدمت کرد و بی‌هراس از هزینه‌ها، در سمت درست تاریخ قرار گرفت.