وعده رفع فیلترینگ؛ روی کاغذ و مردم بلاتکلیف / چرا مردم دیگر به مسئولان اعتماد نمی‌کنند؟
بعد از یک سال وعده رفع فیلترینگ بی‌نتیجه مانده و تنها واتس‌اپ و گوگل‌پلی آزاد شده‌اند. تصمیم‌گیران نامعلوم، شروط متعدد و روایت‌های متناقض، رفع فیلتر را در ابهام نگه‌داشته‌اند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، از فیلتر شدن تلگرام هفت سال و از فیلتر شدن اینستاگرام سه سال می‌گذرد. دولت مسعود پزشکیان در حالی بر سر کار آمد که به صراحت وعده برداشتن فیلترینگ از شبکه‌های اجتماعی را داده بود. اما حالا با گذشت یک سال از این دولت فقط پیامرسان واتس‌اپ و فروشگاه گوگل پلی رفع فیلتر شده‌اند.
کمتر روزی است که روایت های جدیدی از شبکه های اجتماعی فیلتر شده به گوش نرسد. اما همه این روایت‌ها نشان از آن دارد آنهایی که برای شبکه‌های اجتماعی تصمیم می‌گیرند و می‌توانند این پلتفرم‌ها را به سرعت فیلتر کنند، اما یا توان بازگشایی آن را ندارند یا نمی‌خواهند. آن هم در حالی که مسئولان دولت ابراز امیدواری کرده بودند دست‌کم رفع فیلتر تلگرام تا پایان سال ۱۴۰۳ محقق شود.
رای منفی به رفع فیلتر؟
اخیرا نیز روایت‌های متعددی از رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که در بسیاری از موارد برای افکار عمومی ناامیدکننده است. اخیرا «روزنامه شرق» در گزارشی خبر داد که کمیته بررسی رفع فیلترینگ شنبه سوم آبان ماه برگزار شد تا در خصوص رفع فیلتر تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام تصمیم‌گیری شود اما سرانجام رای این کمیته نه به رفع فیلترینگ بود.
سخنگوی دولت: تحقق پیدا نکردن رفع فیلتر به سود اسرائیل است
همان روز انتشار این مطلب، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت که پیش‌تر تحقق پیدا نکردن رفع فیلترینگ را به سود اسرائیل خوانده بود در این باره توضیح داد: سودی که گفته‌ام از جنس عدم یکپارچگی اجتماعی است و طبیعتاً بر این موضوع معتقد هستیم که هر آن چیزی که یکپارچگی اجتماعی ما را به هم می‌زند موجب سود دشمنان ما خواهد شد، موضوعات در دستور کار هست و طبق رویه‌ای که دارد دنبال می‌شود.
یک روایت دیگر: گام دوم رفع فیلترینگ برداشته می‌شود
فردای آن روز نیز روزنامه خراسان نزدیک به محمدباقر قالیباف از قول یک منبع مطلع خبر داد که اراده‌ای برای برداشتن گام دوم رفع فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی وجود دارد.
اخیرا نیز خبرگزاری فارس تشکیل جلسه و رای منفی اعضای کمیته رفع فیلترینگ به برداشتن محدودیت از سه شبکه اجتماعی تلگرام، یوتیوب و اینستاگرام را صحیح ندانست و نوشت «در این جلسه، روسای دو قوه تأکید کردند هرگونه تصمیم‌گیری در خصوص رفع‌فیلتر باید بر اساس مصوبه شورای عالی باشد که به امضای رئیس‌جمهور رسیده است.»
رفع فیلترینگ شش شرط دارد
پس از آن خبرگزاری مهر از شش شرط اصلی برای بازگشایی سکوهای فیلتر شده خبر داد. بنا به نوشته این خبرگزاری شورای عالی فضای مجازی شش شرط برای رفع فیلترینگ در نظر گرفته که عبارتند از «افزایش سرمایه اجتماعی و رضایت مردم»، «تقویت حکمرانی قانونمند»، «تأمین امنیت روانی جامعه»، «رعایت الزامات امنیت ملی»، «حفظ استقلال کشور» و «عدم آسیب به سکوهای داخلی».
شروط ایران به تلگرام اعلام شد؛ همکاری با دستگاه قضایی و …
خبرگزاری مهر همچنین روایت کرده است که تیم مذاکره کننده وزارت ارتباطات شروط ایران را به تلگرام اعلام کرده اند که از جمله آن‌ها می‌توان به «محدودسازی مطالب تحریک آمیز قومیتی»، «حذف محتوا با شکایت شهروندان»، «همکاری تلگرام با دستگاه قضائی ایران»، «مسدودسازی ترویج کنندگان محتواهای تروریستی و خلاف امنیت ملی ایران»، «تعهد به ایران برای عدم ارائه اطلاعات کاربران ایرانی به سرویس‌های اطلاعاتی بیگانه» اشاره کرد.
چرا در هیچ کدام از روایت‌ها نام مسئولان و منبع خبری نیست؟
نکته قابل توجهی که در این روایت های رسانه ای وجود دارد آن است که این رسانه‌ها که جهت گیری سیاسی و اجتماعی شان با هم متفاوت است ظاهرا در مورد فیلترینگ اتفاق نظر پیدا کرده اند. اما نکته دیگر در این رسانه ها آنجاست که منابع اعلام این اخبار مشخص نیست و این گمانه به میان می‌آید که تصمیم‌گیرندگان تمایلی ندارند که نامشان در رسانه ها منعکس شود یا مسئولیت موضع‌گیری خود را بپذیرند.
پیشنهاد یک نماینده سابق مجلس: اسامی موافقان فیترینگ را اعلام کنید
ناتوانی از رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی حتی صدای برخی مسئولان گذشته و کنونی را نیز درآورده است. جلال رشیدی‌کوچی، نماینده پیشین مجلس یازدهم و از منتقدان محدودسازی فضای مجازی، در شبکه اجتماعی ایکس با لحنی انتقادی خطاب به رئیس‌جمهور نوشت: «آقای پزشکیان، وعده رفع فیلتر شما (همچون دیگر وعده‌هایتان!) بعد از یک سال و اندی متأسفانه محقق نشد. شفاف و صادقانه به عنوان رئیس شورای عالی فضای مجازی کشور، اسامی اعضایی که به ماندگاری فیلترینگ رأی مثبت دادند، من‌جمله دو وزیر محترم کابینه را به مردم بگویید. این حداقل کاری است که می‌توانید انجام دهید، البته اگر اختیار دارید.»
شرط‌هایی محقق شده اما رفع فیلتر انجام نشده است
سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر پیشین شورای عالی فضای مجازی در گفتگویی با سایت اقتصادنیوز می‌گوید: «هیچ کشوری در دنیا نیست که سیاست فیلترینگ نداشته باشد. اختلاف در سطح استفاده از فیلترینگ است که به‌تدریج از سال ۹۷ به بعد جلو آمدیم، متأسفانه شدت فیلترینگ افزایش پیدا کرد. تقریباً الان می‌توان به ضرس قاطع گفت که هیچ شبکه اجتماعی معتبری وجود ندارد که فیلتر نباشد.»
فیروزآبادی اضافه کرده است که «ما برای بستن داوطلب زیاد داریم؛ اما برای باز کردن یا داوطلب نداریم یا قدرتشان به‌اندازه داوطلبانی که می‌روند و تلاش می‌کنند که سایت‌ها بسته شود، نیست.»
او در ارتباط با شروطی که برای برداشتن فیلترینگ از روی پلتفرم‌ها وجود دارد نیز گفته «عملاً هیچ امید یا سازوکاری برای باز شدن سایت‌های بسته‌شده، به‌ویژه سایت‌های معروف، وجود ندارد. بعضاً شرط‌هایی گذاشته می‌شود که این شرط‌ها اگر هم محقق شود که بعضی هم محقق شده، سایت مزبور باز نشده است.»
وزیر ارتباطات: فیلترشکن‌ها عامل ناامنی سایبری‌اند
اگر این روایت ناامیدکننده فیروزآبادی را بپذیریم کاربران همچنان برای دسترسی به پلتفرم‌های فیلترشده باید از فیلترشکن استفاده کنند. موضوعی که بسیاری آن را عامل پایین آمدن امنیت در فضای سایبری می‌دانند. ستار هاشمی وزیر ارتباطات دولت مسعود پزشکیان در همین رابطه به ایلنا گفته که «آلودگی امنیتی ناشی از فیلترشکن‌ها، بستری برای حملات سایبری از داخل کشور به زیرساخت‌ها فراهم کرده و بسیاری از حملات سال‌های اخیر از داخل بوده‌اند، نه خارج از کشور.»
او در جای دیگری از سخنانش هم گفته که «وضعیت به گونه‌ای که به واسطه همین موضوع البته کیفیت شبکه کاهش پیدا کرده و گزارشات هم در این خصوص موجود است.»
علاوه بر این، فیلترشکن‌های پولی نیز گردش مالی بسیار زیادی دارد و حتی برخی بر این باورند که رد پای فروشندگان این فیلترشکن‌ها را می‌توان در تحقق نیافتن رفع فیلترینگ پیدا کرد.
ردپای فیلترشکن فروشان در ماندگار شدن فیلترینگ؟
محمد باقری بنابی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در همین زمینه به سایت زومیت گفته: «پلتفرم‌های خارجی را در حالی فیلتر کردند که عملاً ۹۰ درصد مردم از فیلترشکن استفاده می‌کنند و مشخص است چه کسانی از این فیلتر کردن سود می‌برند.» این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه با فروش فیلترشکن‌ها به مردم یاد دادیم که می‌توانند خلاف کنند، گفت: «مردم هم باید بدانند سود فروش فیلترشکن‌ها به جیب چه کسانی می‌رود.»
باقری بنابی با بیان اینکه نمایندگان درباره وضعیت اینترنت از وزیر ارتباطات سوال خواهند کرد می‌گوید: «یکی از سؤالات محوری ما [از وزیر ارتباطات] دربارهٔ فیلترشکن‌ها خواهد بود که دست چه کسانی است و چه کسانی از فروش آن سود می‌برند که باید برای همه شفاف شود. ما با فیلترینگ به مردم یاد دادیم که علاوه بر فضای مجازی، در جاهای دیگر هم می‌توانید خلاف کنید. «
ابراز امیدواری در رفع فیلترینگ دیگر امیدوار کننده نیست
در نهایت، آنچه از بررسی وضعیت فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی در دولت مسعود پزشکیان برمی‌آید، نه تنها عدم پیشرفت چشمگیر در رفع محدودیت‌ها پس از گذشت یک سال، بلکه ایجاد یک فضای پر از تناقض و ابهام است که اعتماد عمومی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. روایت‌های متناقض و پراکنده از رای منفی به رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی گرفته تا ابراز امیدواری‌های مبهم سوی سخنگوی دولت دیگر نه فقط امیدی دسترسی آسان‌تر به فضای مجازی نمی‌دهد بلکه فضای آشفته‌ای ترسیم می‌کند. تعدد روایت‌ها در این موضوع شبیه مشابه ماجرای حمله اسرائیل به جلسه شورای عالی امنیت ملی است که هر کس روایتی از آن ارائه کرد و باعث شد آخر هیچ کس اصل ماجرا را به صورت شفاف متوجه نشود.
این تناقض‌ها نه فقط امیدهای دولت برای افزایش سرمایه اجتماعی و رضایت عمومی را نقش بر آب می‌کند، بلکه نشان‌دهنده ضعف حکمرانی در فضای مجازی است که به جای تقویت یکپارچگی اجتماعی، به سود دشمنان خارجی و منافع داخلی پنهان تمام می‌شود و مردم را در برزخ ابهام رها می‌کند. برای بازسازی اعتماد، نیاز به شفافیت فوری و تصمیم‌گیری واحد است، وگرنه فیلترینگ نه تنها ادامه می‌یابد، بلکه شکاف میان دولت و جامعه را عمیق‌تر خواهد کرد.
۳۱۲۱۱
