چرا سیل سال ۹۸ تجربه نمی‌شود؟
سیل که بند بیرون شهر را شکست، تا رسیدن به شهر راهی نداشت. به ساعتی نکشید که آمد و هر چه در سر راه بود چنان شست و برد که انگار از اول آنجا چیزی جز ساحل رودخانه نبوده است. چند روزی طول کشید تا رود آرام شود و آب از قد خانه‌های شهر پایین‌تر بیاید و بشود فهمید اینجا روزی شهری نشسته بر کناره رود بوده است.
همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: سیل سال ۹۸ شهرهای گنبد کاووس، آق‌قلا، گمیشان در استان گلستان، شوش، سوسنگرد، حمیدیه و حاشیه اهواز در خوزستان، خرم‌آباد، معمولان، کوهدشت و پلدختر در استان لرستان آنقدر ترسناک و سهمناک بوده است که خاطره آن تا سال‌ها به یاد بماند و اظهار نظر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مبنی بر توسعه گردشگری در ساحل رودها و منابع آبی را عجیب و ترسناک جلوه دهد.
یکسال بعد از ماجرای سیل، گزارش ملی سیلاب منتشر شد؛ در این گزارش یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز سیل و شدت تخریب تجاوز گسترده به بستر و حریم رودخانه‌ها عنوان شد. در اثر خشکسالی‌های طولانی و کاهش جریان‌های سطحی، بسیاری از رودخانه‌ها بستر خشک پیدا کرده و کشاورزان و افراد محلی زمین‌های بستر را به‌صورت غیرمجاز تصرف و کشت کردند حتی بعد از ساخت سازه‌های آبی مانند سد کرخه، الگوی جریان آب تغییر کرد و علاوه بر افزایش تصرف حریم و بستر رودخانه‌ها ریخت شناسی پهنه‌های سیلابی رودخانه‌ها نیز تغییر کرد. این تصرفات سبب انسداد مسیر طبیعی آب، افزایش ارتفاع و سرعت جریان، و خسارت شدید به سکونتگاه‌ها و اراضی مجاور شد.
بیشتر بخوانید:
درس‌های سیل ۹۸ برای بهار ۱۴۰۰
صدور کیفرخواست برای مسئولان مقصر در سیل گلستان
وزیر میراث فرهنگی و گردشگری چند روز پیش اعلام کرد: «ایجاد تاسیسات گردشگری، در ساحل رودخانه، سدها و منابع آبی بلامانع است. در ۷۰ سال گذشته چنین مجوزی نداشتیم. هیات دولت آقای پزشکیان تصمیم گرفته و ابلاغ شده است. این مصوبه راهگشایی است برای سرمایه‌گذار، برای ایجاد تاسیسات با رعایت مسائل زیست محیطی. شما می‌توانید تمام سازه را که ساحل رودخانه است، طبق این مصوبه، بارگذاری کنید. مجوز قانونی دولت صادر کرده و لازم الاجراست. اساسنامه کلیه سازمان‌های منطقه‌ای آب در سراسر کشور تغییر کرده است و این بند را درش آورده‌اند»
روز بعد، سازمان حفاظت محیط زیست در یک اظهار نظر کلی اشاراتی به مواد قانونی کرد که بر اساس آن توسعه گردشگری در سواحل و حریم منابع آبی بدون رعایت قوانین و مقررات مجاز نیست و سازمان همواره از طبیعت گردی پایدار به عنوان یکی از ابزارهای تبیین مفهومی حفاظت از محیط زیست حمایت کرده است. وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم در تلطیف مصوبه اخیر دولت مسعود پزشکیان تاکید کرد که صدور هرگونه مجوز از سوی این وزارتخانه برای ایجاد تاسیسات سبک در حریم و سواحل رودخانه‌ها منوط به دریافت مجوز رسمی از سازمان حفاظت محیط‌زیست است.
چه چیزهایی را نمی‌بینیم
علاوه بر درس‌آموخته‌های سیل سال ۹۸ که در گزارش ملی سیلاب به تفصیل به آن پرداخته، تلاش دستگاههای متولی برای آزادسازی سواحل رودخانه‌ها (به منظور رساندن آبی تمیز به بخش شرب، محیط زیست و کشاورزی) در سال‌های اخیر حکایت از مخرب بودن این شکل از تصمیمات دارد. سال ۱۴۰۰ بود دستگاه قضایی تصمیم گرفت که طرح آزادسازی رودخانه کرج را با تخریب بنای متعلق به قوه قضائیه آغاز کند. علت این تصمیم پیشگیری از آلودگی پایین دست رودخانه کرج بود که سازمان آب منطقه‌ای البرز بارها از متولیان درخواست کرده بود. از آن زمان تا کنون در کل استان البرز حدود ۲۱ کیلومتر از حاشیه و ۸۳ هکتار از حریم و بستر رودخانه‌های استان البرز آزادسازی شده است. بیشتر منابع آبی در کشور به سکونتگاه‌های انسانی و یا تالابها و حاشیه دریاها ختم می‌شوند. پاکیزه بودن این منابع منوط به بهره‌برداری مناسب در مسیر تولید آن است.
آزموده را آزمودن خطاست
تجربه نشان داده است که «رعایت کامل مسائل زیست محیطی» عبارتی کلی و کلیشه‌ای است؛ در عمل، میزان دقیق محدودیت‌ها، استانداردها، ارزیابی‌های زیست‌محیطی و نظارت پس از اجرا تعیین کننده است آنچه به عنوان آزاد سازی سواحل و رودخانه‌ها در بسیاری از مناطق کشور در حال اجراست، نشان می‌دهد رعایت کامل مسائل محیط زیستی فقط روی کاغذ نوشته می‌شود و در عمل شرایط به کلی متفاوت و پیچیده است.
از سوی دیگر «حق مکتسبه» که به معنی حق و امتیازی است که مطابق قانون صالح برای شخص ایجاد شده باشد، به راحتی قابل گرفتن نیست. اگر حریم و بستر رودخانه و منابع آبی برای توسعه گردشگری به کسی داده شود، مثل چاه‌هایی که حالا به عامل خشکسالی و فرونشست دشت‌های کشور شده؛ دیگر قابل «بستن و سامان‌دهی و حذف کردن …» نیست و بار حقوقی زیادی بر دوش دولت‌های بعد می‌گذارد.
خشکسالی‌های پیاپی و فشار تغییر اقلیم و برداشت بی‌رویه از منابع آبی، به تنهایی فشار مضاعفی بر منابع آبی وارد کرده است، حال تصور کنید رودهای کشور با ورود فراگیر گردشگران و بارگذاری بیش از ظرفیت، چه وضعیتی پیدا می‌کنند و چه تبعاتی بر زیستگاه‌های آبی را باید انتظار کشید؛ همین الان سازمان حفاظت محیط زیست نیروی کافی برای حفاظت و نظارت از مناطق چهارگانه خود ندارد، چطور می‌توان انتظار داشت که با افزایش بنگاه‌های گردشگری در کنار سواحل و رودها بتواند پاسخگوی نیازهای زیست محیطی کشور باشد.
گردآوری: کلبه سرگرمی
شما چه نظری دارید؟ دیدگاه خود را در سایت کلبه سرگرمی بنویسید.
