چرا عکس ممکن است موجب جراحی غیرضروری شود
چرا عکس ممکن است موجب جراحی غیرضروری شود
پژوهش‌ها نشان می‌دهد نمایش تصاویر اشعه ایکس به بیماران آرتروز زانو، اضطراب آنها را افزایش داده، ورزش را خطرناک جلوه می‌دهد و تمایل به جراحی تعویض مفصل را تا ۳۶ درصد بیشتر می‌کند، در حالی که تشخیص بر پایه علائم بالینی و درمان‌های غیرجراحی اغلب مؤثرترند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا و به نقل از ساینس دیلی، آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین بیماری‌های اسکلتی–عضلانی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از آن رنج می‌برند. درد مزمن، محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی تنها بخشی از پیامدهای این بیماری است، بسیاری از بیماران هنگام مراجعه به پزشک انتظار دارند برای تشخیص بیماری‌شان یک عکس اشعه ایکس (X-Ray) بگیرند. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد این باور نه‌تنها درست نیست، بلکه می‌تواند بیماران را به سمت تصمیم‌های پرخطر مثل جراحی تعویض مفصل زانو سوق دهد.
در این مقاله به‌صورت کامل بررسی می‌کنیم که چرا تصویربرداری با اشعه ایکس همیشه ضروری نیست، چه پیامدهایی برای بیماران دارد، چه جایگزین‌هایی وجود دارد و چگونه می‌توان با روش‌های غیرجراحی، هزینه‌ها و نگرانی‌های بیماران را کاهش داد.
آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو (Knee Osteoarthritis) یک بیماری مفصلی است که به مرور زمان موجب تغییرات ساختاری در مفصل زانو می‌شود. این تغییرات می‌تواند شامل تخریب غضروف، تغییر شکل استخوان‌ها، التهاب بافت نرم و کاهش انعطاف‌پذیری مفصل باشد.
علائم رایج آرتروز زانو
- درد هنگام راه رفتن یا بالا و پایین رفتن از پله
- خشکی مفصل در صبح‌ها (کمتر از ۳۰ دقیقه)
- محدودیت حرکتی و سختی در انجام کارهای روزمره
- تورم یا صدای تق‌تق در زانو
طبق آمار، این بیماری بیشتر در افراد بالای ۴۵ سال، افراد دارای اضافه‌وزن و کسانی که سابقه آسیب‌دیدگی زانو دارند دیده می‌شود.
چرا اشعه ایکس همیشه بهترین انتخاب نیست؟
بسیاری از بیماران تصور می‌کنند تنها راه تشخیص آرتروز، گرفتن عکس اشعه ایکس است. در حالی که دستورالعمل‌های علمی نشان می‌دهد تشخیص بالینی (بر اساس علائم، معاینه فیزیکی و شرح حال بیمار) دقیق، مطمئن و کم‌هزینه‌تر است.
مشکلاتی که اشعه ایکس ایجاد می‌کند
- افزایش اضطراب بیمار: دیدن تغییرات در مفصل روی تصویر موجب می‌شود بیمار بیشتر نگران آینده خود شود.
- ترس از فعالیت بدنی: بیماران فکر می‌کنند ورزش یا حرکت ممکن است آسیب بیشتری ایجاد کند.
- افزایش تمایل به جراحی: تحقیقات نشان داده افرادی که تصاویر زانوی خود را می‌بینند، تا ۳۶ درصد بیشتر احساس نیاز به جراحی تعویض مفصل دارند.
- هزینه‌های سنگین برای سیستم سلامت: در استرالیا، سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون دلار صرف تصویربرداری غیرضروری آرتروز زانو می‌شود.
ارتباط بین اشعه ایکس و جراحی غیرضروری
یکی از مهم‌ترین یافته‌های پژوهش‌ها این است که شدت تغییرات مفصل در عکس اشعه ایکس الزاماً با شدت علائم بیمار همخوانی ندارد. به بیان ساده، ممکن است فردی با تغییرات شدید در مفصل هیچ درد خاصی نداشته باشد و برعکس، فردی با تغییرات خفیف دچار درد شدید شود.
با این حال، وقتی بیمار عکس خود را می‌بیند، به‌طور ناخودآگاه باور می‌کند مفصلش به‌طور جدی آسیب دیده و تنها راه درمان، جراحی است. این تفکر منجر به افزایش آمار تعویض مفصل زانو می‌شود (جراحی‌ای که باید آخرین راه‌حل باشد نه اولین گزینه).
جراحی تعویض مفصل زانو: ضرورت یا انتخاب عجولانه؟
جراحی تعویض مفصل زانو یکی از پرهزینه‌ترین و پرریسک‌ترین جراحی‌های ارتوپدی است. بر اساس آمار، تنها در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۳ هزار نفر در استرالیا تحت این عمل قرار گرفتند.
عوارض احتمالی جراحی
- لخته شدن خون
- عفونت محل جراحی
- نیاز به جراحی مجدد
- بازتوانی طولانی‌مدت
- احتمال عدم بهبود کامل حرکت یا درد
از این رو متخصصان تأکید می‌کنند جراحی باید تنها برای بیمارانی انجام شود که تمام روش‌های غیرجراحی را امتحان کرده و همچنان درد و محدودیت شدید دارند.
روش‌های غیرجراحی برای درمان آرتروز زانو
خبر خوب این است که بیشتر بیماران می‌توانند بدون نیاز به جراحی، زندگی بهتری داشته باشند.
۱. آموزش و خودمدیریتی
آشنایی با ماهیت بیماری و اصلاح باورهای غلط (همچون «ساییدگی مفصل به جراحی ختم می‌شود») می‌تواند اضطراب بیمار را کم کند و او را به استفاده از درمان‌های ساده‌تر ترغیب کند.
۲. ورزش و فعالیت بدنی
ورزش‌هایی مثل پیاده‌روی سبک، تمرینات کششی و تقویتی موجب بهبود انعطاف‌پذیری مفصل، کاهش درد و افزایش کیفیت زندگی می‌شوند، برخلاف تصور رایج حرکت دادن مفصل زانو موجب بدتر شدن آرتروز نمی‌شود.
۳. کاهش وزن
هر کیلوگرم اضافه‌وزن فشار زیادی به مفاصل زانو وارد می‌کند. کاهش وزن می‌تواند درد زانو را به شکل محسوسی کم کند.
۴. داروهای ضد درد
داروهایی مثل استامینوفن و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند به کاهش درد کمک کنند، اما باید زیر نظر پزشک مصرف شوند.
چرا باید از اشعه ایکس غیرضروری پرهیز کرد؟
- کاهش هزینه‌های درمان برای بیماران و سیستم سلامت
- جلوگیری از ایجاد اضطراب و نگرانی بی‌مورد
- جلوگیری از افزایش آمار جراحی‌های غیرضروری
- کاهش قرار گرفتن در معرض پرتوهای پزشکی
راهکارهایی برای تغییر نگرش بیماران و پزشکان
۱. آموزش عمومی: رسانه‌ها و مراکز درمانی باید مردم را آگاه کنند که اشعه ایکس همیشه لازم نیست.
۲. به‌روز شدن دستورالعمل‌ها: پزشکان عمومی باید تشخیص بالینی را در اولویت قرار دهند.
۳. گفت‌وگوی شفاف با بیمار: توضیح درباره اینکه چرا نیازی به تصویربرداری نیست، اعتماد بیمار را جلب می‌کند.
۴. تقویت فرهنگ ورزش و فعالیت بدنی: تا بیماران به جای ترس، به ورزش به‌عنوان درمان نگاه کنند.
آرتروز زانو بیماری‌ای است که می‌تواند زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار دهد، اما گرفتن عکس اشعه ایکس همیشه بهترین راه تشخیص نیست، تحقیقات نشان داده است که نمایش تصاویر مفصل به بیماران می‌تواند اضطراب، ترس از حرکت و تمایل به جراحی غیرضروری را افزایش دهد. در حالی که با روش‌های غیرجراحی همچون ورزش، کاهش وزن و دارودرمانی می‌توان علائم بسیاری از بیماران را کنترل کرد، بنابراین بیماران باید بدانند که اشعه ایکس همیشه ضروری نیست و پزشکان نیز باید تلاش کنند تا با تکیه بر تشخیص بالینی، بیماران را از هزینه‌ها و جراحی‌های غیرلازم دور نگه دارند.
منبع | ایمنا
