اختراعاتی که مرز بین انسان و دستگاه را محو می‌کنند | تشخیص نارسایی‌های قلبی در ۱۵ ثانیه

همشهری آنلاین – یکتا فراهانی: در سال‌های اخیر نوآوری‌های پزشکی فراتر از درمان شده‌اند؛ دیگر بحث فقط «دارو» نیست، بلکه دستگاه‌ها، الگوریتم‌ها و حتی مواد جدید وارد میدان شده‌اند و این نشان می‌دهد آینده سلامت، فناوری است.

مراقبت مداوم از راه دور

در قلب آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی سراسر جهان، چیزی بیشتر از روند معمول پیشرفت در حال وقوع است: اختراعاتی که زمانی داستان علمی – تخیلی به نظر می‌رسیدند، حالا دارند وارد کلینیک، بیمارستان و دستان پزشکان می‌شوند. سامانه‌هایی که می‌توانند از « مراقبت مداوم از راه دور» تا «دستگاه‌های هوشمند برای ایمپلنت» را ممکن کنند، هوش مصنوعی را به قلب تشخیص و درمان آورده‌اند، و دستگاه‌هایی که تا همین چند سال پیش برای کنترل بیماری‌های پیشرفته به نظر دور بودند، اکنون در حال آزمایش انسانی هستند.

بیشتر بخوانید:

• فناوری پزشکی ایران، بی‌رقیب در منطقه

• ایرانی‌ها ایمپلنت استخوانی برای فک ساختند | کوتاه از دنیای فناوری

سامانه‌های مانیتورینگ هوشمند و از راه دور

یکی از شاخص‌ترین روندهای فناوری پزشکی «مراقبت مداوم از راه دور» است که نه صرفاً به بیمارستان محدود می‌شود؛ بلکه به خانه بیمار هم کشیده شده است. شرکت Medtronic با سامانه «HealthCast» خود، برنده جایزه MedTech Breakthrough ۲۰۲۵ شده است؛ این سامانه بر پایه مانیتورینگ چند پارامتری، پوشیدنی و متصل به ابر است که امکان تشخیص زودهنگام تغییرات وضعیت بیمار را فراهم می‌کند.

این فناوری با هدف کاهش بستری‌های ناگهانی، افزایش کیفیت درمان و ارتقای مراقبت در منزل طراحی شده است؛ یعنی بین بیمار، پزشک و داده‌های واقعی ارتباط مصممی برقرار می‌شود.

با هشدارها، نشانه‌ها و داده‌ها زودتر دیده می‌شوند و مداخله سریع‌تر انجام می‌شود.

مواد هوشمند، چاپ سه‌بعدی و ایمپلنت‌های آینده‌نگر

در حوزه مواد و ساختارها، فناوری‌های نوین شکل‌گرفته‌اند: از چاپ سه‌بعدی ایمپلنت‌ها و پروتزهای شخصی‌سازی‌شده گرفته تا مواد «هوشمندی» که در پاسخ به شرایط بدن تغییر شکل می‌دهند. مثلاً پژوهشی از Indian Institute of Technology Bhilai نشان داده است که پلیمر چاپ‌شده «۴ بعدی» طراحی شده است که در پاسخ به دما و pH تغییر شکل می‌دهد و یادآوری حالت اولیه خود را دارد؛ چنین ماده‌ای می‌تواند در جراحی‌های کم تهاجمی، تحویل هدفمند دارو یا پروتزهایی که خود را با بدن تطبیق می‌دهند، کاربرد داشته باشد.

رابط‌های مغز – کامپیوتر و دستگاه‌های تشخیصی دقیق

در مرز میان فناوری و پزشکی، رابط‌های مغز – کامپیوتر (BCI) و دستگاه‌های تشخیصی دقیق با کمک هوش مصنوعی نیز ظهور کرده‌اند. برای مثال، شرکت Paradromics اولین آزمایش انسانی ایمپلنت «Connexus» را انجام داده که می‌تواند سیگنال‌های مغزی را ضبط کرده و به متن، گفتار یا کنترل دستگاه تبدیل کند.

همچنین در حوزه تشخیص قلبی، تیمی در Imperial College London دستگاهی تولید کرده که با ترکیب استتِسکوپ و ECG و تحلیل هوش مصنوعی، در ۱۵ ثانیه می‌تواند نشانه‌های نارسایی قلبی یا بیماری‌های دریچه‌ای را تشخیص دهد.

این پیشرفت‌ها نه فقط برای بیماران با مشکلات شدید، بلکه می‌توانند مسیر مراقبت عمومی را نیز تغییر دهند: تشخیص زودتر، مداخله به‌موقع تر، و کاهش بار سیستم درمانی.

از مانیتورینگ مداوم تا ایمپلنت‌های تطبیقی

می‌توان گفت پزشکی آینده، دیگر صرفاً متکی به داروها یا روش‌های سنتی نیست؛ بلکه ترکیبی از علوم مهندسی، داده، هوش مصنوعی و مواد هوشمند است. فناوری‌هایی که امروز در حال ظهور هستند؛ از مانیتورینگ مداوم تا ایمپلنت‌های تطبیقی تا رابط‌های مغز – کامپیوتر در حال بازنویسی نسخه سلامت انسان هستند. بااین‌حال، هر چند این فناوری‌ها امیدبخش‌اند، اما چالش‌هایی نیز دارند: هزینه، مقیاس‌پذیری، تضمین ایمنی، مسائل اخلاقی و حریم خصوصی.