دلایل موافقان کشت تریاک کافی نیست؛ آن را حتی تحت نظارت آزاد نکنید

به گزارش خبرآنلاین دکتر فربد فدایی روانپزشک در روزنامه اطلاعات نوشت: اخیراً که زمزمه کشت خشخاش مجدداً شنیده می‌شود خوب است مروری بر این داستان پر از آب چشم کنیم، که به نظر می‌رسد رستم دستان هم در برابر آن ناتوان است.

*‌ دلایل موافقان کشت خشخاش در ایران:

۱ـ کمبود داروهای مخدر برای امور درمانی. طرفداران کشت می‌گویند از زمانی که طالبان در افغانستان به صورت سختگیرانه‌ای کشت خشخاش را ممنوع کرده است در ایران میزان کشفیات تریاک کاهش چشمگیری پیدا کرده است، به نحوی که تکافوی رفع نیازهای ساخت داروهای مسکن قوی (مرفین، کدئین، متادون و داروهای ضد درد پس از عمل جراحی) را نمی‌کند. به نظر آنان کشت داخلی می‌تواند وابستگی به واردات را کم کند و سبب ثبات در زنجیره تامین شود. برخی کشورها تحت نظارت سازمان ملل کشت قانونی خشخاش دارند و مواد موثره را به صنایع داروسازی تحویل می‌دهند.

۲ـ دلایل اقتصادی. مدافعان می‌گویند تریاک به عنوان دارو ارزآوری بالا دارد و می‌توان در مناطقی چون خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان خشخاش به صورت مجاز و نظارت شده کاشت و برای کشاورزان محلی شغل پدید آورد.

۳ـ دلایل امنیتی و اجتماعی. مدافعان عقیده دارند در صورت ممنوعیت مطلق، کشت غیرقانونی و قاچاق روی می‌دهد در حالی که با کشت تحت مجوز و نظارت، این امر روی نمی‌دهد.

۴ـ دلایل حقوقی، مدافعان می‌گویند «اجازه قانون کشت محدود خشخاش و صدور تریاک» مصوب ۱۳۴۷ به طور رسمی نقض نشده بلکه اجرای آن متوقف شده است. 

* دلایل مخالفان کشت خشخاش در ایران.

۱ـ موانع قانونی. قانون مصوب ۱۳۶۷ و اصلاحات بعدی کشت خشخاش را در هر شرایطی ممنوع کرده است، مگر با مجوز خاص و برای هدف‌های علمی و دارویی. ستاد مبارزه با مواد مخدر بارها تأکید کرده است که در این ممنوعیت تغییری ایجاد نشده و هرگونه کشت نیازمند مصوبه مجلس و تایید شورای نگهبان است.

۲ ـ تعهدات ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی. ایران عضو کنوانسیون ۱۹۶۱ سازمان ملل درباره مواد مخدر است. هرگونه تولید رسمی باید تحت نظارت دقیق UNODC و با سهمیه‌بندی بین‌المللی انجام شود. اجرای چنین نظامی پرهزینه و پیچیده و دشوار است.

۳ ـنگرانی‌های دینی و اخلاقی. بسیاری از فقها معتقدند هر عملی که به گسترش مواد مخدر، حتی به طور غیرمستقیم، منجر شود حرام است، حتی اگر هدف دارویی باشد. چون ممکن است به تسهیل در دسترسی و انحراف به مصرف غیرمجاز بینجامد. بنابراین از نظر شرعی جایز نیست مگر با نظارت بسیار شدید. نگرانی اصلی این است که مرز بین مصرف دارویی و سوء استفاده در جامعه ضعیف شود و توجیهی برای عادی سازی خشخاش فراهم شود.

۴ ـ دلایل امنیتی و انتظامی. خطر نشت تریاک به بازار سیاه مورد نگرانی عمده نیروی انتظامی و ستاد مبارزه با مواد مخدر است. حتی اگر کشت محدود و مجاز باشد. کنترل کامل بر برداشت، حمل و نقل و تبدیل تریاک عملاً دشوار است. نظارت بر صدها یا هزاران کشتزار قانونی با فساد و خروج مواد از مسیر قانونی همراه است.

۵ ـ دلایل اجتماعی و فرهنگی. اطلاع از مجاز بودن کشت خشخاش سبب برداشت عمومی از بی‌ضرر بودن یا قانونی بودن مصرف تریاک می‌شود. تجربه ایران در دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ نشان می‌دهد در آن دوران که کشت خشخاش مجاز بود، میزان اعتیاد در کشور بالا رفت. خطر تکرار این چرخه در حال حاضر هم وجود دارد.

۶ ـ تحلیل اقتصادی معکوس. هزینه ایجاد نظام نظارتی بیمه امنیتی، فناوری استخراج آلکالوییدها و جلوگیری از انحراف به سمت قاچاق، بسی بیشتر از سود احتمالی صادرات یا تولید دارویی داخلی خواهد بود. در شرایطی که می‌توان مواد موثره را از خارج با مجوز رسمی وارد کرد صرفه اقتصادی کشت خشخاش مورد تردید است.

۷ ـ راه حل جایگزین مخالفان کشت. توسعه تولید صناعی یا نیمه صناعی مواد مخدر دارویی (سنتز مرفین در آزمایشگاه) و سرمایه‌گذاری در زیست فناوری تولید آلکالوییدها می‌تواند سبب شود نیاز دارویی بدون ریسک اجتماعی فراهم شود.

در کل، دلایل متقن برای آزادسازی کشت تریاک حتی به صورت دارای مجوز و نظارت شده وجود ندارد.

۱۷۳۰۲