بازبینی دقیق حدیث معروف پیامبر درباره حضرت فاطمه (س) توسط آیت الله گلپایگانی

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، پاسخ آیت الله صافی گلپایگانی به یک سوال درباره حضرت زهرا را در ادامه می خوانید:

پرسش و پاسخ درباره حدیث «إِنَّ اللهَ یرْضَی لِرِضَاک وَ یغْضَبُ لِغَضَبِک»

آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی (رحمه‌الله) در پاسخ به پرسشی درباره حدیث معروف پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله درباره حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام که می‌فرماید:
«خداوند از رضایت تو راضی می‌شود و از خشم تو خشمگین می‌گردد»،
توضیحی دقیق و کوتاه بیان کرده‌اند.

پرسش:

آیا این حدیث به این معنا نیست که خداوند اختیار خود را به بنده‌ای از بندگانش (حضرت فاطمه علیهاالسلام) واگذار کرده است؟ آیا این نقصی در ذات خدا نیست؟

پاسخ:

پیش از پاسخ، لازم است کمی درباره سند و معنای این حدیث توضیح داده شود.

۱. سند حدیث:
این حدیث از احادیث بسیار معروف است که هم دانشمندان شیعه و هم اهل سنت آن را نقل کرده‌اند. محدثانی چون «محب‌الدین طبری» در ذخائرالعقبی، «ابوسعید» در شرف‌النبوه، و «ابن مثنی» در معجم آن را روایت کرده‌اند. همچنین در کتاب‌های معروفی مانند مجمع‌الزوائد، کنزالعمال، اسدالغابه و تهذیب‌التهذیب نیز آمده است.
این حدیث، در بحث‌هایی مانند امامت، خلافت و شناخت گروه حق، از دلایل مهم به‌شمار می‌رود و همانند آن در مورد حضرت علی علیه‌السلام نیز نقل شده است.

۲. ترجمه و معنا:
واژه «إِنَّ» در عربی بر تأکید و قطعیت دلالت دارد. بنابراین معنای حدیث چنین است:
«ای فاطمه، بی‌تردید خداوند از خشم تو خشمگین می‌شود و از رضایت تو خشنود می‌گردد.»

۳. توضیح و تفسیر حدیث:
• الف) این حدیث، نشانهٔ جایگاه بسیار والا و بی‌نظیر حضرت زهرا علیهاالسلام است. پیامبر با این بیان، مردم را از رنجاندن ایشان برحذر داشته و به جلب رضایت آن حضرت تشویق کرده‌اند. هیچ سخنی رساتر از این دو جمله نمی‌توانست ارزش و حرمت فاطمه را نشان دهد:
«خدا از خشم تو خشمگین می‌شود و از رضای تو راضی می‌شود.»
• ب) خشم و رضایت حضرت زهرا علیهاالسلام بدون دلیل نیست؛ آنچه سبب خشم یا رضایت او می‌شود، همان اعمال نیک یا بد انسان‌هاست. در واقع، وقتی ایشان از کاری خشمگین می‌شود، آن کار حتماً ناپسند است و خدا نیز از آن خشمگین می‌شود. به همین ترتیب، رضایت او از کاری، نشانهٔ رضایت خداست.
• ج) این حدیث نشان می‌دهد که حضرت زهرا علیهاالسلام در بالاترین مرتبهٔ پاکی و عصمت قرار دارد. خشم و رضای او همیشه بر پایهٔ حق و عدالت است، نه احساس یا اشتباه. پس، این سخن پیامبر نشانه‌ای از عصمت و علم الهی ایشان است.
• د) از این حدیث درمی‌یابیم که گفتار، رفتار و موضع‌گیری‌های حضرت زهرا علیهاالسلام معیار شناخت حق و باطل‌اند. هرکس مورد خشم او باشد، از مسیر حق بیرون است و هرکس مورد محبت او باشد، در مسیر خدا قرار دارد.
رخدادهایی مانند غصب فدک و کنار گذاشتن امام علی علیه‌السلام از خلافت، از جمله کارهایی بود که موجب خشم حضرت زهرا علیهاالسلام شد و به حکم این حدیث، سبب خشم خدا نیز گردید.

۴. پاسخ نهایی به پرسش:
این حدیث به هیچ‌وجه به معنای آن نیست که خدا اختیار خود را به حضرت زهرا علیهاالسلام سپرده است.
خداوند به اختیار خود، از کاری که موجب خشم فاطمه می‌شود خشمگین می‌گردد و از آنچه مایهٔ رضایت اوست، خشنود می‌شود؛ همان‌گونه که از ظلم به مظلوم خشم می‌کند و از کار نیک بندگان راضی می‌شود.
پس رضایت و خشم خداوند همیشه بر پایهٔ عدالت و اختیار الهی است.

آیات بسیاری از قرآن نیز همین معنا را تأیید می‌کنند؛ یعنی رضایت و خشم خدا تابع اعمال بندگان و نشانهٔ صفات جمال و جلال اوست.