چرا سیستم دفاعی بارسلونا ضعیف شده است؟

در حدود همین زمان در سال ۲۰۲۴ بود که صحبت درباره تله آفسایدگیری بارسلونا و خط دفاعی بسیار بالای این تیم همه‌جا مطرح بود. این شیوه بازی آن‌قدر تهاجمی و کارآمد بود که تقریباً باعث شد تیم هانسی فلیک منحصربه‌فرد به نظر برسد.

درست در جریان و پس از پیروزی خیره‌کننده ۴ بر ۰ بارسلونا مقابل رئال مادرید در سانتیاگو برنابئو در تاریخ ۲۶ اکتبر، توجهات به این سیستم پرسینگ شدید و دفاع از جلو به اوج خود رسید.

این نتیجه، بزرگ‌ترین پیروزی خارج از خانه بارسلونا مقابل رئال مادرید در قرن ۲۱ (به‌طور مشترک) بود. لامینه یامال در این دیدار به جوان‌ترین گلزن تاریخ ال‌کلاسیکو تبدیل شد (۱۷ سال و ۱۰۵ روز). هانسی فلیک نیز به اولین سرمربی مردی تبدیل گردید که در نخستین ال‌کلاسیکوی خود (در هر رقابتی) با اختلاف چهار گل یا بیشتر پیروز می‌شود؛ پیش از او آخرین بار این اتفاق در سال ۱۹۹۵ با خورخه والدانو رخ داده بود. همچنین این شکست مانع شد رئال مادرید رکورد بیشترین بازی‌های متوالی بدون شکست در تاریخ لالیگا را که در سال ۲۰۱۸ توسط بارسلونا با ۴۳ مسابقه ثبت شده بود، تکرار کند.

۱۰ ال کلاسیکو برتر قرن ۲۱ که در تاریخ رویارویی‌های بارسلونا و رئال مادرید ماندگار شدند

با این حال، نکته عجیب این بود که آفسایدها محور اصلی گفت‌وگوهای پس از این بازی شدند، در حالی که کیلیان امباپه در نخستین ال‌کلاسیکوی خود در لالیگا روزی فوق‌العاده ناامیدکننده را پشت سر گذاشت.

او در طول مسابقه هشت بار در تله آفساید حریف گرفتار شد؛ آماری که در آن زمان بیشترین تعداد آفساید برای یک بازیکن در یک مسابقه در میان پنج لیگ برتر اروپا از دسامبر ۲۰۱۰ به بعد محسوب می‌شد، زمانی که سرجیو پلیسیه از کیه‌وو مقابل رم ده بار در آفساید قرار گرفت.

شش مورد از این آفسایدها در نیمه نخست بازی رخ داد، و کیلیان امباپه به‌تنهایی مسئول ۷۵ درصد آفسایدهای رئال مادرید پیش از پایان نیمه اول بود (۶ از ۸). هشت آفساید اعلام‌شده علیه شاگردان کارلو آنچلوتی، بیشترین تعداد ثبت‌شده برای این تیم (از فصل ۰۴-۲۰۰۳ تاکنون) در نیمه اول یک بازی لالیگایی بود.

در مجموع، دوازده آفساید رئال مادرید در این دیدار، بیشترین تعداد آفساید این تیم در یک مسابقه لیگ از مارس ۲۰۱۳ (همچنین دوازده آفساید مقابل سلتاویگو) بود و از سوی دیگر، بالاترین آمار آفساید ثبت‌شده برای هر دو تیم در ال‌کلاسیکو از دستکم فصل ۰۴-۲۰۰۳ تاکنون به شمار می‌رفت.

در آن بازی نه‌تنها آمار ۱۲ آفسایدی که بارسلونا از حریف گرفت، به‌طرز چشمگیری بالا بود، بلکه میانگین آفسایدگیری این تیم در هر بازی فصل در آن مقطع (۷ مورد) نیز فاصله زیادی با سایر تیم‌های پنج لیگ برتر اروپا داشت. در واقع، پس از آن ال‌کلاسیکو، تعداد ۷۷ آفسایدی که بارسلونا در طول فصل از حریفانش گرفته بود، بیشتر از مجموع آفسایدهای تیم‌های دوم و سوم این فهرست (۷۰ مورد) بود.

البته باید توجه داشت که بارسلونا نتوانست این سطح از عملکرد را تا پایان فصل حفظ کند. این کاهش تعداد آفسایدگیری‌ها لزوماً به معنای کنار گذاشتن سیستم دفاعی با خط بالا (High line) نبود؛ و ممکن است تحت تأثیر تاکتیک‌های تیم‌های مقابل یا مشکلات ترکیب بازیکنان قرار گرفته باشد. با این حال، میانگین ۴.۸ آفسایدگیری بارسلونا در هر بازی همچنان حدود ۱۰ درصد بیشتر از هر تیم دیگری بود که از زمان ورود سیستم VAR (فصل ۱۸-۲۰۱۷) در یکی از پنج لیگ برتر اروپا توانسته بود به آن برسد.

از نظر مجموع آمار کلی نیز فاصله بارسلونا با سایر تیم‌ها قابل‌توجه بود؛ همان‌طور که در داده‌های تحلیلی نشان داده شده است.

بارسلونا در فصل ۲۵-۲۰۲۴ موفق شد با کسب سه‌گانه داخلی، از جمله قهرمانی در لالیگا، یکی از بهترین فصول تاریخ خود را رقم بزند؛ و بدون تردید، خط دفاعی بالا و پرس شدید این تیم نقش مهمی در آن موفقیت داشت.

اما اگر به امروز نگاه کنیم، شرایط متفاوت به نظر می‌رسد؛ به‌ویژه پس از تساوی ۳ بر ۳ این تیم مقابل کلوب بروژ در لیگ قهرمانان اروپا، مسابقه‌ای که بسیاری انتظار داشتند بارسلونا به‌راحتی در آن پیروز شود.

می‌توان گفت هر سه گلی که بارسلونا در بلژیک دریافت کرد، دست‌کم تا حدی نتیجه‌ی همان خط دفاعی بالا بود؛ هرچند تمرکز اصلی انتقادها بر روی گل نخست بروژ قرار داشت.

در آن صحنه، مدافعان بارسلونا به‌ویژه در واکنش به حرکت کارلوس فوربس از جناح راست کند عمل کردند، و ژول کونده نیز با جای‌گیری اشتباه خود باعث شد فوربس در موقعیت آفساید قرار نگیرد. او با سرعت از مدافعان عبور کرد و پاس عرضی دقیقی برای نیکولو ترسولدی در محوطه جریمه فرستاد که با گل همراه شد.

هانسی فلیک پس از بازی گفت: «وقتی گل اول آن‌ها را می‌بینید، به نظر من اگر این صحنه مربوط به فصل گذشته بود، صددرصد از نظر من آفساید بود. امسال ما کمی دچار مشکل شده‌ایم؛ اعتمادبه‌نفس لازم را نداریم. وقتی شدت و تمرکز در بازی وجود نداشته باشد، در لیگ قهرمانان هیچ شانسی ندارید. همه تیم‌ها توانایی بازی سریع و انتقال سریع را دارند، و بروژ هم دقیقاً همان کاری را انجام داد که انتظار داشتیم.»

کارلوس فوربس دو گل دیگر کلوب بروژ را هم به ثمر رساند، و هر دو بار با فرار از پشت مدافعان بارسلونا توانست از خط دفاعی این تیم عبور کند. گل دوم او روی یک ضدحمله سریع به ثمر رسید، در حالی که بارسلونا با تعداد زیادی بازیکن در حمله جلو رفته بود و عقب‌نشینی دیرهنگامش منجر به گل شد.

اما این بازی به‌هیچ‌وجه اولین باری نیست که خط دفاعی بالای بارسلونا زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد. در شکست شوکه‌کننده ۴ بر ۱ برابر تیم متوسط سویا در اوایل اکتبر (تیمی که از آن زمان سه باخت متوالی داشته است)، سه گل میزبان روی حملات سریع و مستقیم به خط دفاعی جلوکشیده بارسلونا وارد دروازه شد.

در بازی اخیر مقابل رئال مادرید نیز دقیقاً همین سیستم دفاع از بالای ناکارآمد باعث شکست بارسلونا شد و روزیاتو در مقاله‌ای پیش از بازی ال‌کلاسیکو، به این موضوع اشاره کرده بود.

تنها چند روز پیش نیز، در بازی برابر الچه، رافا میر از میانه زمین فرار کرد و پس از عبور از تله آفساید بارسلونا، توپ را به گل تبدیل کرد. همین‌طور در ماه اوت، در دیدار مقابل لوانته، گل زیبای ابتدایی ایوان رومرو هم در حالی به ثمر رسید که مدافعان بارسلونا در حال عقب‌نشینی به سمت دروازه خود بودند.

با این حال، این به معنای آن نیست که بارسلونا در گرفتن آفساید از حریفان ناکارآمد شده است. این تیم همچنان بیشترین تعداد آفسایدگیری را در میان تمام تیم‌های پنج لیگ برتر اروپا دارد؛ چه از نظر مجموع (۵۴ آفساید) و چه میانگین در هر بازی (۴.۹۱).

در واقع، بارسلونا در این فصل به‌طور میانگین در هر بازی در لالیگا بیش از هر تیم دیگری آفساید می‌گیرد، اما میانگین فعلی ۴.۹ آفساید در هر بازی کاهش محسوسی نسبت به همین مقطع از سال گذشته دارد که عدد باورنکردنی ۷.۰ بود.

بدون تردید، خط دفاعی بسیار بالای بارسلونا همان نقطه‌ای است که تیم‌های رقیب سعی در بهره‌برداری از آن دارند.

اما سؤال اینجاست: بارسلونا دقیقاً چقدر بالا دفاع می‌کند؟

به‌طور میانگین، آفسایدهایی که بارسلونا از حریفان می‌گیرد در این فصل از فاصله ۳۱.۶ متری از دروازه خود اتفاق می‌افتد، که کمی عقب‌تر از میانگین ۳۳.۸ متر فصل ۲۵-۲۰۲۴ است. آن عدد در واقع بالاترین میانگین در بین تمام تیم‌های لالیگا بود (با اختلاف ۲ متر نسبت به تیم بعدی). امسال، بارسلونا از این نظر پشت سر رئال مادرید (۳۴.۶ متر) و اتلتیکو مادرید (۳۲.۶ متر) قرار دارد، اما در مجموع، به‌ترتیب ۴۶ و ۴۴ آفساید بیشتر از این دو تیم گرفته است.

میان آمار بارسلونا در لالیگا و لیگ قهرمانان اروپا تفاوت چشمگیری وجود دارد. در لیگ قهرمانان، میانگین فاصله‌ای که آفسایدهای گرفته‌شده از حریفان اتفاق افتاده، تنها ۲۲.۲ متر از دروازه خودی است؛ عددی بسیار پایین‌تر از میانگین آن‌ها در لالیگا. البته باید توجه داشت که بارسلونا تاکنون فقط چهار بازی در این رقابت‌ها انجام داده و آمار ممکن است تحت تأثیر ترکیب متفاوت حریفان قرار گرفته باشد؛ از جمله نیوکاسل و پاری‌سن‌ژرمن (پنج مورد از مجموع هفت آفساید گرفته‌شده مربوط به این دو تیم است) که تهدیدی کاملاً متفاوتی نسبت به المپیاکوس و بروژ به شمار می‌رفتند، به‌ویژه با عملکرد مؤثر بروژ در دیدار چهارشنبه‌شب.

اما پرسش اصلی این است که آیا این شیوه بازی واقعاً منجر به دریافت گل‌های بیشتر برای بارسلونا شده است یا نه؟

در لیگ قهرمانان اروپا، بارسلونا تاکنون دو گل از حملات مستقیم دریافت کرده است؛ یعنی حملاتی که از نیمه زمین خودی آغاز می‌شوند، حداقل ۵۰ درصد از حرکت توپ به سمت دروازه حریف است و با شوت یا لمس توپ در محوطه جریمه حریف پایان می‌یابد، در حالی که بارسا در فصل گذشته تنها یک گل از این نوع در ۱۴ بازی دریافت کرده بود.

در لالیگا، میانگین گل‌های دریافتی از حملات مستقیم برای بارسلونا ۰.۱۸ در هر بازی است؛ کمی کمتر از رقم ۰.۲۱ فصل قبل، اما همچنان سومین آمار بالای لیگ محسوب می‌شود.

علاوه بر این، مشکلات بارسلونا در برابر ضدحملات سریع نیز در آمار مشخص است. در فصل جاری، این تیم در ۱۱ مسابقه لالیگا به‌طور میانگین با ۱.۳۶ شوت در هر بازی از ضدحملات سریع حریف روبه‌رو شده است؛ رقمی که نسبت به ۱.۰۵ در فصل ۲۵-۲۰۲۴ افزایش یافته است. همچنین میانگین گل‌های دریافتی بارسلونا از چنین موقعیت‌هایی به ۰.۳۶ در هر بازی رسیده، در حالی که این عدد در فصل گذشته تنها ۰.۲۱ بود.

به طور خلاصه، اگر در این فصل هنگام تماشای بازی‌های بارسلونا احساس کرده‌اید که این تیم نسبت به فصل ۲۵-۲۰۲۴ در برابر انتقال سریع توپ و ضدحملات آسیب‌پذیرتر شده، آمار و ارقام نیز همین را تأیید می‌کنند.

تشخیص یک علت دقیق برای این افت کار آسانی نیست، اما می‌توان چند توضیح محتمل ارائه کرد.

نخست، نمی‌توان از کنار جدایی اینیگو مارتینس در تابستان به‌سادگی گذشت. او باتجربه‌ترین مدافع مرکزی بارسلونا و یکی از ارکان اصلی تیم در بخش عمده فصل گذشته بود. خودش در گفت‌وگو با شبکه رادیویی COPE ماه گذشته گفت: «برای فلیک، فکر می‌کنم من یک قطعه کلیدی بودم، و وقتی رفتم، پازل کمی از هم پاشید.» او تابستان گذشته پیشنهاد «غیرقابل رد» باشگاه النصر عربستان را پذیرفت و بارسلونا را ترک کرد.

از سوی دیگر، بارسلونا در این فصل با مصدومیت‌های پیاپی در خط میانی و خط حمله روبه‌رو شده است. برای مثال، رافینیا نقشی حیاتی در اجرای پرس شدید تیم فلیک داشت، اما تاکنون تنها در ۷ بازی از ۱۵ دیدار ممکن در لیگ و لیگ قهرمانان به میدان رفته است. رابرت لواندوفسکی و لامینه یامال نیز هر کدام حداقل چهار بازی را از دست داده‌اند.

چنین اختلالی در هماهنگی خط حمله‌ای که به‌خوبی تنظیم شده بود، طبیعتاً روی عملکرد لایه‌های عقب‌تر تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود خط میانی نتواند همان پوشش مؤثر فصل گذشته را برای خط دفاعی بالا فراهم کند، در نتیجه مدافعان بیشتر در معرض خطر قرار می‌گیرند.

خود فلیک نیز پس از تساوی چهارشنبه‌شب به این موضوع اشاره کرد و گفت: «در میانه میدان، ما فشار لازم روی توپ را نداریم و در نبردهای تن‌به‌تن برنده نمی‌شویم، بنابراین کار برای خط دفاعی آخرمان در برابر بازیکنان سریع سخت می‌شود. باید روی این مسئله کار کنیم، همه چیز را تحلیل کنیم و با بازیکنان صحبت کنیم.»

با این حال، انتظار نداشته باشید فلیک از اصول خود دست بکشد. او در ادامه گفت: «می‌توانیم با دفاع فشرده و عقب‌نشینی در یک‌سوم دفاعی بازی کنیم، یا اینکه مسیر خودمان را ادامه دهیم، بر اساس فلسفه‌ای که داریم، و فقط در اجرای آن بهتر شویم. می‌توان درباره تغییر کامل سیستم صحبت کرد، اما من آن مربی‌ای نیستم که چنین کاری انجام دهد. ما می‌خواهیم بر اساس دی‌ان‌ای خود بازی کنیم؛ نمی‌خواهیم با دفاع بسته و ضدحمله ۱–۰ ببریم، اما قبول دارم که نتیجه ۳–۳ برای ما خوب نیست…در حال حاضر، گاهی اشتباه می‌کنیم، اما مسئله اصلی فلسفه ما نیست.»

فلیک معتقد است که مشکل از تیم خود او نشأت می‌گیرد، نه از هوشمندی تاکتیکی رقبا در برابر سیستمش. شاید حق با او باشد، اما پافشاری‌اش بر این موضوع که چنین شیوه‌ای «پرریسک نیست» (حرفی که دقیقاً همین موقع سال گذشته گفته بود) اکنون تا حدی خوش‌بینانه و ساده‌انگارانه به نظر می‌رسد.