نفس بزرگترین مسجد قاجاری اصفهان به شماره افتاد

محمدرضا کلاهدوزان – روزنامه اطلاعات| رنگ رخساره مسجد سیّد اصفهان از زخمی عمیق حکایت دارد و بی‌توجهی به مرمت آن سبب شده است تا این بنای تاریخی ارزشمند در شرایط بسیار شکننده‌ای قرار بگیرد.

وضعیت غم‌بار این مسجد از درهای نفیس ورودی که آسیب دیده‌اند، کاشی‌هایی که هر روز از بین می‌روند و ناپدید می‌شوند و میخ‌هایی که مانند خنجر بر پیکره آن فروکرده‌اند، به وضوح پیداست و همین چند تصویر اسفبار، اوضاع بد این میراث نفیس را فریاد می‌زند.

این مسجد، بزرگترین و زیباترین بنای تاریخی کشور در دوره قاجار محسوب می‌شود اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد این اثر تاریخی سال‌هاست مورد بی‌مهری قرار گرفته است.

در این  شرایط ، مسئولیت رسیدگی به آن، بین نهادهای مختلف پاس داده می‌شود و همه این مسائل دست به دست هم داده‌اند تا این بنای ارزشمند دچار شرایط نابهنجاری شود.

مسجد سید اصفهان همچون سایر موقوفه‌ها دارای تعدادی مغازه به عنوان رقبه است که قرار بود هزینه‌های آن از محل اجاره‌ها تامین شود اما سرقفلی آنها واگذار شده است و اکنون کسبه تنها مبلغ اندکی به عنوان اجاره پرداخت می‌کنند که کفاف هزینه جاری مسجد را نمی‌دهد.

امروز، این مسجد شبیه فردی شده است که دارایی‌هایش را تصاحب کرده‌اند و اکنون هیچکس مسئولیت نگهداری آن را برعهده نمی‌گیرد؛ به‌راستی چرا باید چنین بنای نفیس در شرایط بغرنج و فرساینده قرار گیرد که با دیدنش آه از نهاد آدم برآید؟

مسئله فرونشست زمین هم به یکی از چالش‌های جدی آن بدل شده؛ به نحوی که دیوار و گنبد شبستان جنوبی این مسجد بر اثر فرونشست زمین، دچار شکاف عمیقی شده و عمق این شکاف‌ها هر روز بیشتر می‌شود؛ به گونه‌ای که این بنا و کاشی های به کار رفته در مأذنه آن که در عکس صفحه ۵ روزنامه دیده می شود ، به مرمت اضطراری نیاز دارد.

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در این رابطه به خبرنگار اطلاعات می‌گوید: یکی از مشکلات اساسی مسجد سیّد اصفهان، ضعف در ساختار مدیریتی و نبود یک هیات امنای منسجم و قوی است؛ در حالیکه بسیاری از مساجد تاریخی اصفهان با داشتن هیات امنای فعال و پیگیر، نقش موثری در جذب اعتبارات و جلب مشارکت خیرین دارند.

سید روح الله سیدالعسگری می‌افزاید: در مسجد سید، متاسفانه دودستگی هیات امنا سبب شده است امور مرمتی آن به درستی پیش نرود و در این شرایط، حتی در صورت انجام مرمت، در چند سال آینده دوباره مسجد به همان وضعیت نامناسب باز خواهد گشت.

به گفته وی پارسال اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان حدود ۲میلیارد تومان برای استحکام بخشی شبستان جنوبی مسجد سیّد هزینه کرد اما هزینه‌هایی که تاکنون صرف این مسجد شده، بیشتر جنبه اقدامات مقطعی و شبیه «چسبِ زخم» است.

وی با اشاره به اینکه اکنون مسجد سیّد نیازمند ۳۵میلیارد تومان اعتبار برای مرمت است، می‌گوید: تامین این مبلغ در توان اداره کل میراث فرهنگی استان نیست و اگر بخواهیم فقط مسجد سیّد را با اعتبارات این اداره کل تعمیر کنیم باید یک سوم اعتبارات آن را فقط صرف مرمت مسجد سید کنیم.

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان می‌افزاید: ۳۳دهنه مغازه فقط در بازارچه «بیدآباد» متعلق به مسجد سیّد است که سرقفلی آنها واگذار شده و این اقدام باعث شده منابع مالی مسجد به شدت کاهش یابد.

سیدالعسگری می‌گوید: اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان متولی مسجد سیّد است و هیات امنا زیر نظر اوقاف فعالیت دارند و بر اساس قانون، متولی بناهای ثبت شده تاریخی موظف به حفظ و نگهداری این آثار هستند و در صورت کوتاهی، «ترک فعل» برای آن پیش بینی شده است.

کمک ۸ میلیارد تومانی، مسدود شد!

اینطور که معاون میراث فرهنگی استان اصفهان می‌گوید، در سال ۱۳۹۴، حدود ۸میلیارد تومان توسط شخصی از خارج کشور به حساب هیات امنای مسجد سیّد واریز شد اما این پول مسدود شده است و مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان و همچنین هیات امنای مسجد در تلاش‌اند تا این پول آزاد و صرف امور مسجد شود.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان با تایید این خبر به خبرنگار «اطلاعات» می‌گوید: در تلاشیم تا این مبلغ هرچه زودتر آزاد و صرف امور عمرانی مسجد شود ولی ارزش آن در سال ۱۳۹۴ نسبت به الان بیشتر بود به نحوی که امکان مرمت کامل مسجد با این پول در آن زمان وجود داشت.

محمدرضا ترحمی می‌افزاید: شخص نیکوکاری که این مبلغ را به حساب مسجد سیّد واریز کرده اعلام کرده است در صورت آزاد شدن این مبلغ، دوباره به مسجد کمک خواهد کرد.

وی با بیان اینکه مسجد سیّد اصفهان جزو موقوفات است و اداره کل اوقاف باید به امور آن رسیدگی کند ولی تولیت رقبات آن برعهده هیات امنا است می‌گوید: در گذشته سرقفلی برخی مغازه‌های مسجد سید به افراد واگذار شده و یا چون طولانی مدت در اختیار آنها بوده، حق کسب و پیشه برای کسبه ایجاد کرده است.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان می‌افزاید: وقتی سرقفلی ملکی به شخصی واگذار شود ۹۰ درصد ارزش ملک به آن شخص تعلق می‌گیرد و مستاجر نسبت به قدرالسهم ملک، اجاره پرداخت می‌کنند به همین دلیل درآمدهای رقبات مسجد کفاف هزینه‌های آن را نمی‌دهد و در تلاشیم با تعامل و برنامه ریزی این وضعیت ساماندهی شود.