شرق و رازهایی که کمتر کسی میداند/ رامتین شهبازی از رویکرد پژوهشی جشنواره چهلوچهارم گفت
رامتین شهبازی، مدیر بخش پژوهش و سمینارهای چهلوچهارمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر، در گفتوگو با خبرآنلاین از رویکرد پژوهشی این دوره گفت و تاکید کرد محور ویژه امسال، مطالعات شرق است؛ حوزهای که کمتر مورد توجه قرار گرفته و پژوهشگران در آن با کمبود منابع و اطلاعات مواجهاند.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، رامتین شهبازی، مدیر بخش پژوهش و سمینارهای چهلوچهارمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر که دیماه سال جاری در شهر کرمان برگزار میشود، درباره رویکرد پژوهشی این دوره، چالشهای پیشروی پژوهش تئاتر و روند انتخاب داوران توضیحاتی ارائه داد.
شهبازی در گفتوگو با خبرآنلاین، با اشاره به جایگاه پژوهش در جشنواره تئاتر فجر گفت: جشنوارهای مثل تئاتر فجر از ابتدای شکلگیری بیش از هر چیز با اجرا همراه بوده و تمرکز اصلی آن بر نمایش و دیدن آثار روی صحنه بوده است. طبیعی است که در چنین روندی، بخش پژوهش در مقاطعی کمتر دیده شده باشد، اما در سالهای اخیر خود مقوله پژوهش جدیتر شده است. رشتههای تئاتر در دانشگاهها گسترش یافتهاند، مراکز پژوهشی فعالتر شدهاند و مباحث جدیتری در حوزه تئاتر مطرح میشود.
او افزود: تأکید من بر این موضوع به دلیل تعداد چکیدههایی است که به دست ما رسیده است. این تعداد نشان میدهد یک پیشنیاز مهم در جامعه دانشگاهی و پژوهشی شکل گرفته و پژوهشگران احساس کردهاند که این بخش دیده میشود. به همین دلیل با وجود محدودیت زمان، نشستها و پیشنشستهایی طراحی کردیم تا بهتدریج زمینه برای برگزاری سمینار اصلی فراهم شود. اگر زمان بیشتری در اختیار داشتیم، قطعاً امکان گسترش این پیشنشستها وجود داشت.
مدیر بخش پژوهش جشنواره درباره رویکرد محتوایی سمینارها اظهار داشت: رویکرد جشنواره تئاتر فجر تا حد زیادی به دبیر علمی آن بستگی دارد. امسال تلاش کردیم محور ویژه سمینار را بر مطالعات تئاتر شرق متمرکز کنیم. دلیل این انتخاب آن بود که در حوزه تئاتر غرب پژوهشهای فراوانی انجام شده و اغلب همایشها نیز به این سمت گرایش دارند، اما در حوزه تئاتر شرق با کمبود کتاب، پایاننامه و حتی متخصص مواجه هستیم. بررسیها نشان داد اطلاعات جامع و منسجمی درباره تئاتر شرق در اختیار نداریم؛ نه اینکه اصلاً وجود نداشته باشد، اما قطعاً کافی نیست.
مهمترین مشکل پژوهش در ایران، چه در تئاتر و چه در سینما و دیگر هنرها، عدم اتصال پژوهشها به بدنه اجرایی است. پژوهشها انجام میشوند، اما به جریان عملی تئاتر متصل نمیشوند و کاربردی نمیگردند
او ادامه داد: بر همین اساس ایده تمرکز بر تئاتر شرق را با دبیر محترم جشنواره و مشاوران ایشان مطرح کردیم که مورد استقبال قرار گرفت. فراخوان بر همین مبنا تنظیم شد و چکیدهها ارسال شد. موضوعات ارائهشده بسیار متنوع و قابل توجه هستند و همین موضوع، کار داوری را دشوار خواهد کرد. داوران باید با دقت فراوان این چکیدهها را بررسی کنند تا بهترینها انتخاب شوند.
شهبازی با اشاره به برنامههای جانبی بخش پژوهش گفت: امسال علاوه بر سمینار، رونمایی از کتاب «تئاتر مستقل در اروپا» با ترجمه علی حاجیملاعلی را نیز در برنامه داریم. این کتاب یکی از آثار مهم در حوزه سیاستگذاری فرهنگی و سیاستگذاری تئاتر است و انشاءالله یا در روز سمینار یا در افتتاحیه جشنواره تئاتر فجر در کرمان رونمایی خواهد شد. ابتدا ماکت کتاب معرفی میشود و سپس در تیراژ گسترده در اختیار علاقهمندان قرار میگیرد. همچنین مجموعه مقالات سمینار نیز حتماً منتشر خواهد شد.
او درباره تنوع مقالات افزود: مقالات ارائهشده موضوعات گستردهای را شامل میشوند؛ از تئاتر هند، ژاپن و مالزی گرفته تا مقالات متعدد درباره ایران که طبیعتاً بخش مهم این مجموعه است. پژوهشگران موضوعات بسیار متنوعی را انتخاب کردهاند و به همین دلیل امیدوارم با همکاری پژوهشگران، نویسندگان، مدیران جشنواره و داوران، سمیناری پربار برگزار شود.
مدیر بخش پژوهش جشنواره تئاتر فجر با اشاره به چالشهای اصلی پژوهش در ایران تصریح کرد: مهمترین مشکل پژوهش در ایران، چه در تئاتر و چه در سینما و دیگر هنرها، عدم اتصال پژوهشها به بدنه اجرایی است. پژوهشها انجام میشوند، اما به جریان عملی تئاتر متصل نمیشوند و کاربردی نمیگردند. البته منظور این نیست که فقط به دنبال پژوهش کاربردی باشیم؛ پژوهشهای بنیادی نیز ضروری هستند، اما این پژوهشها باید به جریانات اجرایی وصل شوند و در عمل باعث ارتقای تئاتر شوند.
او ادامه داد: اگر این مسیر صرفاً بر اساس تجربه شخصی هنرمندان طی شود، ممکن است سالها طول بکشد، اما پژوهش میتواند این روند را کوتاهتر کند. از سوی دیگر، پژوهشگران نیز باید بر اساس نیازهای جامعه تئاتری پژوهش کنند و کارشان صرفاً در فضای انتزاعی نباشد. جشنواره تئاتر فجر میتواند بستری باشد تا هنرمندان با این پژوهشها آشنا شوند، شیوههای اجرایی تئاتر شرق را بشناسند و از آنها در آثار خود استفاده کنند.
شهبازی درباره امکان مشارکت گستردهتر هنرمندان گفت: کاری که ما میتوانیم انجام دهیم، دعوت از جامعه تئاتری است. تلاش کردیم با همکاری ستاد جشنواره امکان برگزاری آنلاین و برخط سمینارها و پیشنشستها را فراهم کنیم یا از طریق تلویزیون تئاتر، این برنامهها را در دسترس قرار دهیم. این اقدام به رعایت عدالت فرهنگی کمک میکند تا هنرمندان شهرستانی نیز بتوانند از این نشستها استفاده کنند. انجمنهای نمایش هم میتوانند در این مسیر نقش مؤثری داشته باشند.
امسال تلاش کردیم محور ویژه سمینار را بر مطالعات تئاتر شرق متمرکز کنیم. دلیل این انتخاب آن بود که در حوزه تئاتر غرب پژوهشهای فراوانی انجام شده و اغلب همایشها نیز به این سمت گرایش دارند، اما در حوزه تئاتر شرق با کمبود کتاب، پایاننامه و حتی متخصص مواجه هستیم
در ادامه، مدیر بخش پژوهش جشنواره درباره روند انتخاب داوران توضیح داد: هر سه داوری که انتخاب شدند، میترا علویطلب، بهرام جلالیپور و محمدحسین ناصربخت، از اعضای هیئت علمی دانشگاه هستند. دو داور آقا مرتبه دانشیاری دارند و خانم دکتر علویطلب نیز استادیار هستند. یکی از معیارهای اصلی ما این بود که داوران حتماً دانشگاهی باشند، چراکه اساتید دانشگاه به دلیل درگیری مستقیم با پژوهش و نگارش علمی، با ساختار مقالات و شیوه ارائه علمی آشنایی بیشتری دارند.
او افزود: هر سه داور انتخابشده از پژوهشگران برجسته حوزه تئاتر هستند و آثار و مقالات متعددی از آنها منتشر شده است. تلاش کردیم هر یک از این دوستان به نوعی با محور اصلی سمینار مرتبط باشند؛ از جمله محمد حسین ناصربخت که بهعنوان پژوهشگر شناختهشده تئاتر سنتی ایران جایگاه ویژهای دارند. انتخاب این داوران کاملاً آگاهانه انجام شد و بازتابهای مثبتی نیز از جامعه دانشگاهی دریافت کردیم. تعداد چکیدههای رسیده نشاندهنده اعتماد پژوهشگران به داوران و روند داوری است.
شهبازی در پایان درباره شیوه ارائه مقالات گفت: شیوه ارائه پژوهشها بهطور طبیعی ساختاری کلاسیک دارد و تغییر اساسی در آن ممکن نیست. آنچه تلاش کردیم انجام دهیم، تنوعبخشی به موضوعات بود تا جذابیت بیشتری برای مخاطب ایجاد شود. مفاهیم نظری ذاتاً خشکتر از اجرا هستند، اما با فرهنگسازی و استمرار، مخاطبان به این نوع مباحث نیز عادت خواهند کرد و این مسیر بهدرستی پیش خواهد رفت.
چهلوچهارمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر به دبیری سیدوحید فخرموسوی در بهمنماه سال جاری برگزار خواهد شد.
۲۴۲۲۴۲
